กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เป็นหน่วยงานระดับกรม ในสังกัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ก่อตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 ดำเนินกิจภารกิจเกี่ยวกับการอนุรักษ์ ส่งเสริมและฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืชในเขตพื้นที่ป่าเพื่อการอนุรักษ์ โดยการควบคุม ป้องกันพื้นที่ป่าอนุรักษ์เดิมที่มีอยู่ และพื้นที่ป่าเสื่อมโทรมให้กลับสมบูรณ์ด้วยกลยุทธ์การส่งเสริม กระตุ้น และปลุก จิตสำนึกให้ชุมชนมีความหวงแหนและการมีส่วนร่วมในการดูแลทรัพยากรท้องถิ่น เพื่อเป็นการรักษาสมดุลของระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อม ตลอดจนความหลากหลายทางชีวภาพ สำหรับเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร แหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า แหล่งอาหาร แหล่งนันทนาการ และการท่องเที่ยวทางธรรมชาติของประชาชน

       ในอดีตภารกิจด้านป่าไม้ ได้แก่ งานปลูกบำรุงป่า งานวนวัฒนวิจัย งานอุทยานแห่งชาติ งานด้านสัตว์ป่า งานต้นน้ำ และงานด้านป้องกันปราบปรามและไฟป่า ขึ้นตรงกับกรมป่าไม้ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งแต่เดิมกรมป่าไม้อยู่ในสังกัดของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ต่อมาได้มีการเสนอให้แยกงานที่เกี่ยวกับป่าเศรษฐกิจและงานด้านอนุรักษ์และการคุ้มครองป่าไม้ออกจากกัน โดยให้งานทางด้านป่าเศรษฐกิจอยู่กับกรมป่าไม้ ส่วนงานด้านอนุรักษ์และการคุ้มครอง ให้ไปตั้งเป็นกรมขึ้นมาใหม่ คือกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช และให้อยู่ในสังกัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมซึ่งเป็นกระทรวงใหม่ ตามพระราชกฤษฎีกา เล่มที่ 119 ตอนที่ 99ก. ลงวันที่ 2 ตุลาคม 2545

รายชื่ออธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืชตั้งแต่จัดตั้งจนถึงปัจจุบัน มีดังนี้

      1. ดร.ปลอดประสพ   สุรัสวดี ซึ่งเป็นขณะนั้นเป็นปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้งให้รักษาการแทนจนกว่าจะมีสรรหาอธิบดีคนใหม่มาได้ เมื่อวันที่ 8  ตุลาคม  2545 นับว่าเป็นอธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืชคนแรก

      2. นายสมชัย เพียรสถาพร  มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน 2545

       3. นายสุวัช สิงหพันธุ์ มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 14 ธันวาคม 2547

       4. นายดำรงค์ พิเดช ดำรงตำแหน่งครั้งแรก เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน 2548

        5. นายเฉลิมศักดิ์ วานิชย์สมบัติ มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2549

        6. นายอุภัย  วายุพัฒน์  มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม 2551

         7. นายเกษมสันต์  จิณณวาโส มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 20 มกราคม 2552

         8. นายจตุพร  บุรุษพัฒน์ มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน 2552

          9. นายสุนันต์  อรุณนพรัตน์ มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 28 กันยายน 2553

          10. นายดำรงค์ พิเดช มีมติคณะรัฐมนตรีเห็นชอบแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 6 กันยายน 2554 จึงได้เป็นอธิบดีครั้งที่ 2 และได้เกษียณอายุราชการไปเมื่อวันที่ 30 กันยายน 2555 ที่ผ่านมา