สารพัดวิธีที่จะทำให้บ้านเย็น ไม่ว่าจะติดสปริงเกอร์พ่นน้ำบนหลังคาบ้าน ติดเครื่องปรับอากาศเพิ่มตามจุดต่างๆของบ้าน ปลูกต้นไม้รอบตัวบ้าน แต่สำหรับนักวิจัยมก.มีไอเดียสร้างสวนบนหลังคาบ้านเพื่อบ้านเย็นแบบยั่งยืนในราคาไม่แพง  

:บ้านเย็นด้วยธรรมชาติ

รศ.พาสินี สุนากร จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวว่า สภาวะโลกร้อน และพื้นที่จำกัดของสังคมเมือง ทำให้การดำรงชีวิตอยู่ของคนต้องตกอยู่ในสภาพที่แออัดและขาดความชุ่มชื้น เพราะพื้นที่ส่วนใหญ่ถูกก่อสร้างเป็นตึกอาคารขนาดสูงแทนที่ธรรมชาติเดิมๆไปมาก

หนึ่งในวิธีคลายร้อนที่ทีมวิจัย มก. คิดค้นขึ้นคือ แผ่นปลูกพืชบนหลังคาจากวัสดุเหลือใช้ทางอุตสาหกรรมผลิตกาแฟและโรงงานกะทิ ได้แก่ เศษใยและขุยมะพร้าว และกากกาแฟ ซึ่งแต่เดิมถูกนำไปใช้ประโยชน์ทางการเกษตรและสปาแต่ยังไม่เป็นที่นิยมมากนัก

ทีมวิจัยนำวัสดุเหลือใช้ดังกล่าวมาศึกษาองค์ประกอบ เพื่อดูความเป็นไปได้ที่จะนำมาแปรรูปเป็นแผ่นปลูกพืชบนหลังคา ซึ่งพบว่า เศษใยและขุยมะพร้าวมีความพรุนสูงเหมาะแก่การยืดเกาะของรากและมีคุณสมบัติอุ้มน้ำได้ดี มีสารอาหารที่เหมาะกับการเจริญเติบโตของพืช อาทิเช่น โพแทสเซียม ความเป็นกรดด่างที่พืชสามารถเจริญเติบโตได้

สำหรับกากกาแฟที่ได้จากโรงงานผลิตกาแฟสำเร็จรูปและร้านจำหน่ายกาแฟ พบว่าเป็นอินทรียวัตถุที่มีฤทธิ์เป็นกรดอ่อนๆ มีธาตุอาหารเป็นไนโตรเจน มีลักษณะคงรูปไม่ยุบตัวได้ง่าย เพราะผ่านกระบวนการคั่วด้วยความร้อนมาแล้ว สามารถนำมาใช้ทดแทนดินได้ เพราะการใช้ดินมาทำเป็นแผ่นปลูกพืชโดยตรงเมื่อนำไปวางบนหลังคาทำให้หลังคารับน้ำหนักมากมีโอกาสที่หลังคาจะเกิดความเสียหายได้

“การปลูกพืชบนหลังคา เป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการทำให้เย็นโดยที่ไม่ต้องสิ้นเปลืองซื้ออุปกรณ์ให้วุ่นวาย แถมยังเพิ่มออกซิเจนให้กับรอบบริเวณบ้าน ซึ่งการศึกษามาปีกว่าแม้ต้นไม้จะเจริญเติบโตขึ้นกว่าเดิม แต่ก็ไม่ได้ทำให้หลังคาเรือนทดลองเสียหายจากน้ำหนักที่เพิ่มขึ้น”นักวิจัย กล่าว

:วิจัยสู่การใช้งานจริง

ทีมวิจัยทดสอบประสิทธิภาพการใช้งานจริงของแผ่นปลูกพืชบนหลังคา ด้วยการนำไปปลูกต้นไม้ที่ทนต่อสภาพอากาศร้อน เช่น ฟ้าประดิษฐ์ ดาดตะกั่ว ผักเป็ดแดง  ไผ่ฟิลิปปินส์ ริบบิ้นเขียว พบว่าใน 6 เดือนแรก ต้นไม้เหล่านี้สามารถเจริญเติบโตอยู่ได้โดยไม่ต้องใส่ปุ๋ยบำรุง ลดความร้อนที่ส่งถึงตัวอาคารระหว่างวันได้

ผู้วิจัย กล่าวต่อว่า ตอนนี้ทีมวิจัยอยู่ระหว่างต่อยอดด้วยการพัฒนากาวจากธรรมชาติเพื่อนำมาใช้เป็นตัวยืดวัสดุเส้นใยมะพร้าว และกากกาแฟ ให้เป็นแผ่นปลูก ทดแทนกาวแบบเดิมที่เป็นกาวสังเคราะห์ รวมถึงเก็บข้อมูลการใช้งานระยะยาวของแผ่นปลูกว่ามีสารอาหารเพียงพอต่อการเติบโตของพืชที่ระยะกี่เดือน แล้วเมื่อสารอาหารหมดจะต้องให้สารอาหารกับพืชอย่างไรจึงจะเหมาะสม

แผ่นปลูกพืชบนหลังคาที่พัฒนาได้มีขนาด 30x30 เซนติเมตร หนา 5 เซนติเมตร มีหลุมปลูกพืช 4 หลุ่มใน 1 แผ่น โดยมีน้ำหนักขณะแห้งอยู่ที่ประมาณ 10.7 กิโลกรัมต่อ 1 ตารางเมตร มีอุณหภูมิเฉลี่ยต่ำกว่าฉนวนใยแก้วขณะที่นำไปทดลองประสิทธิภาพในการลดความร้อน โดยลดการถ่ายเทความร้อนในตอนกลางวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ

“ขณะนี้แผ่นปลูกพืชบนหลังคา อยู่ระหว่างการยื่นจดสิทธิบัตร และพร้อมส่งต่อโนฮาวน์การผลิตให้กับภาคเอกชนที่สนใจ โดยนวัตกรรมดังกล่าวมีจุดเด่นที่น้ำหนักเบากว่าระบบหลังคาเขียวที่มีในท้องตลาด ใช้งานง่าย ราคาต้นทุนการผลิตถูกกว่าสามารถทำเองเป็นธุรกิจครัวเรือนก็ได้”นักวิจัย มก. กล่าและว่า หลังจากนี้ทีมวิจัยจะศึกษาวัสดุเหลือใช้ทางอุตสาหกรรมอื่นๆต่อไป เพื่อหาวัสดุที่มีประสิทธิภาพสูงในการขึ้นรูปเป็นแผ่นหลังคาที่ดียิ่งขึ้น และเป็นทางเลือกในการสร้างบ้านเย็นที่ยั่งยืนให้กับผู้ที่สนใจทั่วไป

ทั้งนี้นวัตกรรมแผ่นปลูกพืชบนหลังคา ได้รับรางวัลระดับดีจากสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ ในวันนักประดิษฐ์ 2555 พร้อมเงินรางวัล 1.5 แสนบาท ผู้ที่สนใจเทคโนโลยีสามารถสอบถามรายละเอียดได้ที่ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ หรือ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์