นายรอซีดี อาริยะพงศ์กุล เลขานุการสภาประชาสังคมชายแดนใต้ เปิดเผยว่า ขณะนี้สภาประชาสังคมชายแดนใต้ เตรียมเดินหน้าจัดทำเวทีดึงข้อเสนอจากพื้นที่ ในเรื่องการหลักการกระจายอำนาจในการแก้ปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ในระดับพื้นที่ และเวทีกลุ่มเฉพาะรวม 200 เวที โดยเมื่อวันที่ 23 มิ.ย.ที่ผ่านมา ได้จัดปฐมนิเทศทีมวิทยากรกระบวนการซึ่งเป็นตัวแทนภาคีเครือข่ายรวม 85 คนจากนั้นปลายเดือนมิ.ย.ที่จะถึงนี้ จะจัดอบรมพัฒนาศักยภาพวิทยากรกระบวนการดังกล่าว ซึ่งเป็นวิทยากรอาวุโส 20 คน ที่จะลงไปทำหน้าที่ในเวทีสำคัญๆ เช่น เวทีตัวแทนเจ้าหน้าที่รัฐ เวทีผู้นำชุมชน หรือเวทีกลุ่มเฉพาะอื่นๆ เป็นต้น โดยคาดว่า จะประเดิมจัดเวทีแรกในช่วงก่อนถึงเดือนรอมฎอน ซึ่งเป็นเดือนถือศีลอดของมุสลิม ในวันที่ 20 ก.ค.จากนั้นจะพัก แล้วเริ่มเวทีที่เหลือหลังเดือนถือศีลอด

นายมันโซร์ สาและ ประธานฝ่ายประสานงานเครือข่ายเพื่อการพัฒนาการมีส่วนร่วมทางการเมืองและการปกครองในจังหวัดชายแดนภาคใต้ กล่าวว่า การขับเคลื่อนเรื่องกระจายอำนาจ ต้องถามประชาชนว่าจะเอาด้วยหรือไม่ ถ้าจะเอาด้วยก็ต้องเข้ามามีส่วนร่วมคือ มาลงชื่อรับรองว่า ต้องการให้มีการกระจายอำนาจในรูปแบบใด ซึ่งต้องให้ประชาชนลงชื่อสนับสนุน 10,000 คนขึ้นไป

จากการลงชุมชนไปสอบถามความต้องการของประชาชน ถึงทางออกของปัญหาความรุนแรงในพื้นที่ มีข้อสรุปว่า ชาวบ้านต้องการความเป็นธรรมกลับคืนสู่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งการสร้างความเป็นธรรมให้เกิดในพื้นที่ เลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องเรียกร้องอำนาจควบคู่กันด้วย การกระจายอำนาจ จึงเป็นหนทางสู่การสร้างความเป็นธรรมให้เกิดขึ้น

สำหรับโมเดลหรือรูปแบบโครงสร้างการปกครองจังหวัดชายแดนภาคใต้ ปัตตานีมหานคร หรือปาตานีดารุสลาม ตามหลักการกระจายอำนาจนั้น คำว่า ดารุสลาม สอดคล้องกับความเป็นประชาธิปไตยปัจจุบัน ที่เป็นประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม หรือ Deliberative Democracy คือ สามารถเลือกผู้นำเองได้และสามารถถอดถอนผู้นำที่ตนเลือกได้ ซึ่งยังไม่เคยเกิดขึ้นในประเทศไทย เพราะประชาชนยังไม่กล้าพอที่จะเสนอถอดถอนผู้นำที่ตนเองเลือก

นายมันโซร์กล่าวต่อว่า ปัตตานีมหานคร เป็นรูปแบบการปกครองจังหวัดชายแดนภาคใต้ตามหลักการกระจายอำนาจ ซึ่งภาคประชาสังคมในพื้นที่ร่วมกันผลักดัน และมีการร่างพระราชบัญญัติออกมาแล้ว ต่างจากนครปัตตานี ซึ่งเป็นข้อเสนอของพล.อ.ชวลิต ยงใจยุทธ ที่ยังไม่มีการร่างพระราชบัญญัติออกมาแต่อย่างใด

ส่วนปลายทางของการขับเคลื่อนข้อเสนอทางการเมืองจากพื้นที่ยังไม่ชัดเจน ว่าจะเป็น merdeka (เอกราช) autonomy (ปกครองตนเอง) หรือมากกว่านั้น ซึ่งเป็นสิทธิที่ประชาชนจะเสนอ แต่สิ่งสำคัญมากกว่า คือ การให้ประชาชนตระหนักถึงสิทธิที่ตนมีอยู่