มีการตั้งข้อสังเกตขององค์กรและผู้คนที่ติดตามปัญหาการพนันในประเทศไทยว่า ช่วงที่สังคมไทยทุ่มความสนใจไปยังมหาอุทกภัยปลายปี 2554 จนไม่มีเวลาจะใส่ใจต่อความเคลื่อนไหวอื่นใด คณะรัฐมนตรีในรัฐบาล น.ส.ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ได้มีมติรับหลักการร่างกฎหมาย 2 ฉบับคือ ร่าง พ.ร.บ.การพนัน พ.ศ. .... และ ร่าง พ.ร.บ.การให้รางวัลด้วยการเสี่ยงโชค พ.ศ. .... เมื่อวันที่ 25 ตุลาคม 2554

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

กฎหมายทั้งสองฉบับอยู่ในความรับผิดชอบของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ซึ่งส่งร่างทั้งสองไปยังสำนักงานเลขาคณะรัฐมนตรี เมื่อเดือนกันยายน 2554 และเดือนถัดมา ครม.รับหลักการอย่างรวดเร็ว การแก้กฎหมายครั้งนี้ กรมการปกครองให้เหตุผลว่า กฎหมายการพนันเดิมถูกใช้มาตั้งแต่ปี 2478 ทำให้ล้าสมัย ไม่สอดคล้องกับสภาวการณ์ปัจจุบัน โดยขณะนี้ร่างกฎหมายทั้งสองกำลังอยู่ในขั้นตอนการพิจารณาของคณะกรรมการกฤษฎีกา

 

เมื่อเจาะดูเนื้อหากฎหมาย พบว่า มีหลายประเด็นที่สังคมต้องจับตาดู

 

 

ให้อำนาจมหาดไทย ปูทางเปิดคาสิโน

 

 

ประเด็นที่ 1 มีความจำเป็นหรือวาระแฝงอะไรจึงต้องเร่งออกกฎหมายฉบับนี้

 

เป็นคำถามอันเนื่องมาจากความรวดเร็วของกระบวนการออกกฎหมาย เพราะกระทรวงมหาดไทยเสนอร่าง พ.ร.บ. ทั้งสองฉบับให้คณะรัฐมนตรีให้ความเห็นชอบ โดยจัดประชุมไม่กี่ครั้งเป็นการภายใน แต่มิได้จัดเวทีรับฟังความคิดเห็นจากประชาชนในวงกว้าง ทั้งที่เป็นเรื่องที่มีผลกระทบทางสังคมเศรษฐกิจเป็นอย่างมาก อีกทั้งหลักการและเหตุผลก็ไม่มีความชัดเจน และเมื่อพิจารณาจากแนวทางของรัฐบาลเพื่อไทย ซึ่งมีทีมงานชุดเดียวกันกับสมัยรัฐบาลไทยรักไทยแล้ว ทำให้มีการตั้งข้อสังเกตว่า เป็นการปูทางไปสู่การเปิดบ่อนคาสิโนถูกกฎหมายในอนาคต

 

 

ประเด็นที่ 2 คือ การเปลี่ยนแปลงการให้อำนาจอนุญาตให้มีธุรกิจการพนันประเภท ก และอำนาจโยกย้ายระหว่างบัญชี ก และบัญชี ข และประเด็นที่ 3 การจัดประเภทบัญชีการพนัน ที่ยังล้าหลัง เนื่องจากการพนันที่ไม่มีผู้เล่นแล้ว ก็ยังคงอยู่ เพียงแต่เพิ่มการพนันประเภทใหม่ ๆ ลงไป เช่น ตู้ม้า พนันบอล เป็นต้น ซึ่งทั้งสองประเด็นนี้เป็นประเด็นที่เกี่ยวเนื่องกันกับประเด็นแรก เนื่องจากในร่างกฎหมายได้แยกประเภทการพนันออกเป็นบัญชี ก บัญชี ข โดยการพนันที่อยู่ในบัญชี ก จะถูกห้ามเล่น ส่วนการพนันในบัญชี ข สามารถเล่นได้ในบางกรณี แต่ต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าหน้าที่

 

กฎหมายเดิม การเปลี่ยนแปลงหรือย้ายประเภทการพนันจากบัญชีหนึ่งไปอีกบัญชีหนึ่ง จะต้องออกเป็นพระราชกฤษฎีกา โดยนายกรัฐมนตรีต้องเสนอให้ครม.อนุมัติ แต่ร่างกฎหมายใหม่กลับให้อำนาจรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย สามารถเสนอกฎกระทรวงให้ครม.อนุมัติ เมื่อครม.อนุมัติแล้ว สามารถออกเป็นกฎกระทรวงและนำไปปฏิบัติได้ทันที

 

หมายความว่า ขั้นตอนการอนุญาตให้มีธุรกิจการพนันประเภทใหม่ จะทำได้ง่ายและเร็วขึ้น โดยไม่ต้องแก้ไขพระราชบัญญัติ เช่น การพนันต่าง ๆ ที่เล่นกันในคาสิโน ตู้ม้า หรือพนันฟุตบอล เป็นต้น เท่ากับเป็นการเอื้อให้เกิดธุรกิจการพนันชนิดใหม่ไปในตัว และให้อำนาจรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย และครม.มากเกินไป ซึ่งโดยปกติแล้ว การลดขั้นตอนทางกฎหมาย ไม่ควรใช้กับกฎหมายที่ส่งผลกระทบต่อสังคมในวงกว้าง

 

 

            “วิธีแบบนี้ในต่างประเทศจะไม่ออกเป็นกฎกระทรวง เขาจะไม่ให้ฝ่ายบริหารเป็นผู้กำหนดประเภทการพนันที่จะอนุญาตเอง แต่ต้องแก้ไขพระราชบัญญัติหรือ Act เพราะเป็นอำนาจของฝ่ายนิติบัญญัติในการแก้ไขปรับปรุง เนื่องจากเป็นเรื่องที่กระทบต่อคนในสังคม” ไพศาล ลิ้มสถิตย์ นักวิชาการด้านกฎหมายพนัน และกรรมาธิการวิสามัญศึกษาปัญหาและแนวทางการปฏิรูประบบการบริหารจัดการสลากในประเทศไทย รวมถึงเป็นอนุกรรมาธิการศึกษาการจัดสรรเงินจากการจำหน่ายสลากของรัฐเพื่อพัฒนาสังคม และลด ละ เลิกพนัน วุฒิสภา (พ.ศ.2555-2556) กล่าว

 

 

ทำให้หนี้พนันถูกกฎหมาย ดันให้ยิ่งขยายวง

 

 

ประเด็นสำคัญต่อมาคือ การแก้ไขหนี้พนันเป็นหนี้ที่ถูกกฎหมาย ปัจจุบัน หนี้ที่เกิดจากการพนันทุกประเภทไม่สามารถบังคับได้ตามกฎหมายไทย ยกเว้นกรณีสลากกินแบ่งรัฐบาล และประเทศส่วนใหญ่ในโลกก็ถือว่าหนี้พนันเป็นหนี้ที่ไม่ถูกกฎหมาย ไม่สามารถบังคับได้ แม้ว่าประเทศนั้นจะอนุญาตให้เปิดบ่อนคาสิโนได้ก็ตาม เช่น ประเทศฝรั่งเศส หรือบางมลรัฐในสหรัฐอเมริกา ประเทศที่มีกฎหมายกำหนดให้หนี้พนันถูกกฎหมายมีเพียงไม่กี่ประเทศ เช่น อังกฤษ ซึ่งเพิ่งมีการแก้กฎหมายประเด็นนี้เมื่อปี 2549

 

ทางกรมการปกครองให้เหตุผลว่า เพื่อหลีกเลี่ยงการก่ออาชญากรรมจากการทวงหนี้ ขณะที่นักวิชาการมองว่า จะทำให้การพนันขยายวงกว้าง และอาจเป็นการส่งเสริมให้ธุรกิจการพนันเป็นสิ่งถูกกฎหมาย ตรงกันข้าม การที่ยอมรับให้หนี้การพนันถูกกฎหมาย กลับจะยิ่งส่งผลกระทบต่อผู้เป็นหนี้มากยิ่งขึ้น เพราะจะทำให้เจ้ามือหรือเจ้าของบ่อนสามารถฟ้องให้ผู้เล่นพนันชำระหนี้ได้

 

ปัจจุบันหนี้บัตรเครดิตก็มีการทวงหนี้โหดและข่มขู่ลูกหนี้อยู่แล้ว การทำให้หนี้พนันถูกกฎหมายกลับทำให้ปัญหายิ่งรุนแรงมากขึ้น เพราะหนี้นอกระบบหรือหนี้พนันที่บังคับตามกฎหมายไม่ได้ ถ้าไปแจ้งความ ตำรวจสืบพบและจับกุมเจ้าหนี้ ลูกหนี้ก็ไม่ต้องจ่าย แต่ถ้าถูกกฎหมาย เจ้าหนี้ไม่ต้องไล่ทวงแล้ว ไปฟ้องศาล ยึดบ้าน ยึดที่ดินได้เลย การข่มขู่อาจจะรุนแรงมากขึ้น เพราะทำโดยชอบด้วยกฎหมาย

 

 

             “อีกประการ คือการทำให้หนี้การพนันถูกกฎหมาย จะทำให้เกิดปัญหาการฟอกเงิน ถ้ามีการนำเงินผิดกฎหมายเข้าบ่อน เงินที่ออกมาจะกลายเป็นเงินที่ถูกกฎหมาย แม้ว่าหนี้การพนันที่ไม่ถูกกฎหมายก็มีการฟอกเงินอยู่แล้ว แต่ต้องทำแอบ ๆ แต่ถ้าให้ถูกกฎหมายก็ไม่ต้องหลบซ่อนอีกต่อไป” ไพศาลกล่าว

 

 

ควรระบุอำนาจชัดเจน เผยที่ผ่านมาไอซีทีไม่ยอมปิดเว็บพนัน

 

 

ประเด็นที่ 5 ร่าง พ.ร.บ.การพนันของกระทรวงมหาดไทย ยังไม่สามารถจัดการกับการพนันบางประเภทได้ โดยเฉพาะการพนันทางอินเตอร์เน็ต หรือการพนันออนไลน์ ที่กำลังแพร่ระบาดมากขึ้น เพราะไม่มีกลไกการจัดการปัญหาอย่างเป็นระบบ เช่น การสั่งปิดเว็บไซต์หรือการอายัดทรัพย์สิน ในขณะที่กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารหรือไอซีทีสามารถสั่งปิดเว็บพนันได้ ตาม พ.ร.บ.ว่าด้วยการกระทำผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ.2550

 

แต่จากการศึกษาพบว่า ระยะหลัง เจ้าหน้าที่ของกระทรวงไอซีที กลับไม่ยอมใช้อำนาจตามกฎหมายโดยอ้างว่ากฎหมายไม่ได้ให้อำนาจไว้ ซึ่งไพศาลกล่าวว่า จากที่เคยทำงานวิจัยและได้สัมภาษณ์นักกฎหมายและผู้พิพากษา ผู้พิพากษาระดับบริหารได้ให้ข้อมูลว่า ศาลมีอำนาจสั่งปิดเว็บไซต์ได้ หากเจ้าหน้าที่กระทรวงไอซีทีส่งเรื่องมา ซึ่งส่วนใหญ่ศาลจะอนุมัติ โดยข้อมูลในปี พ.ศ.2552 กระทรวงไอซีทีเคยเสนอต่อรัฐมนตรีว่าการกระทรวงไอซีทีในขณะนั้นคือ ร.ต.หญิงระนองรักษ์ สุวรรณฉวี เพื่อปิดเว็บไซต์การพนัน ซึ่งศาลสั่งให้ปิดเว็บไซต์ครั้งที่ 1 จำนวน 72 เว็บไซต์ และครั้งที่ 2 จำนวน 174 เว็บไซต์ รวม 246 เว็บไซต์ ปรากฎว่าศาลอนุมัติตามคำร้องทั้ง 2 กรณี แต่ระยะหลังกระทรวงไอซีทีไม่ส่งเรื่องมา ดังนั้นทางออกคืออาจจะต้องบัญญัติกฎหมายให้ชัดเจนขึ้น

 

 

กฎหมายเขียนซ่อนให้โฆษณาพนันได้ หวั่นเด็ก-เยาวชนติดงอมแงม

 

 

ประเด็นที่ 6 การตั้งกองทุนรองรับและมาตรการทางภาษี ในร่างกฎหมายฉบับใหม่กำหนดให้เก็บภาษีจากการพนัน 10 เปอร์เซ็นต์ โดยในจำนวนนี้ 2.5 เปอร์เซ็นต์ จะถูกส่งให้แก่ท้องถิ่น อย่างไรก็ตามตัวเลขดังกล่าวเป็นตัวเลขขั้นต่ำ ตัวเลขเดิมที่ไม่เข้ากับสถานการณ์ ในต่างประเทศภาษีการพนันจะสูงในระดับ 10 กว่าเปอร์เซ็นต์ ถึง 20 เปอร์เซ็นต์ ในอังกฤษการพนันบางประเภทเก็บภาษีสูงถึง 30 เปอร์เซ็นต์ โดยพิจารณาจากผลกระทบของการพนันประเภทนั้น ๆ ว่า ร้ายแรงแค่ไหน รวมถึงค่าธรรมเนียมที่เรียกเก็บถือว่าต่ำมาก เช่น ค่าธรรมเนียมการแข่งม้าต่อเที่ยว 2,500 บาท, ชนโค กระบือ เสียค่าธรรมเนียมวันละ 2,000 บาท เป็นต้น และมีข้อเสนอด้วยว่า เงินภาษีและค่าธรรมเนียมที่ได้ ควรนำไปตั้งเป็นกองทุนเพื่อรองรับกับปัญหาต่าง ๆ ที่ตามมาจากการพนัน ซึ่งในกฎหมายฉบับใหม่ไม่ได้กล่าวถึงสิ่งเหล่านี้เลย

 

 

 

 

ประเด็นข้างต้นโยงใยต่อมาถึงว่า กฎหมายฉบับนี้ยังขาดมาตรการในการป้องกันเด็กและเยาวชนเข้าสู่วงจรการพนันที่ชัดเจน ซึ่งเชื่อมโยงสู่ประเด็นการควบคุมสื่อในการเผยแพร่เรื่องการพนัน ไพศาลกล่าวว่า การที่กฎหมายระบุเพียงว่า ห้ามมิให้ผู้มีอายุต่ำกว่า 20 ปีเล่นการพนัน ยังไม่ถือว่าเพียงพอ เพราะกฎหมายไม่ได้ห้ามโฆษณาแต่อย่างใด

 

แม้ในมาตรา 34 ของร่างกฎหมายจะระบุว่า ผู้ประกาศ โฆษณา ชักชวน จูงใจ หรือหลอกลวงโดยทางตรงหรือทางอ้อมให้ผู้อื่นเข้าเล่นหรือเข้าพนันอันฝ่าฝืนต่อพระราชบัญญัตินี้ ต้องระวางโทษเช่นเดียวกับผู้จัดให้มีการเล่นที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับความผิดนั้น

 

อย่างไรก็ตาม ไพศาลชี้ให้เห็นสิ่งที่ซ่อนเร้นอยู่ในมาตรานี้ว่า กฎหมายระบุห้ามโฆษณาเฉพาะการพนันที่ผิดกฎหมายเท่านั้น แต่ไม่ได้ห้ามการโฆษณาสำหรับการพนันที่ถูกกฎหมาย ซึ่งในต่างประเทศไม่ว่าจะเป็นการพนันที่ถูกกฎหมายหรือไม่ ก็ล้วนห้ามโฆษณาทั้งสิ้น

 

 

สร้างระบบตรวจสอบเจ้าหน้าที่ ป้องกันทุจริต

 

 

ประเด็นที่ 9 การบริหารจัดการของภาครัฐ ร่างกฎหมายฉบับใหม่ให้อำนาจแก่กระทรวงมหาดไทยเป็นผู้ดูแล ซึ่งไพศาลเห็นว่า ควรจะเป็นในรูปของคณะกรรมการระดับชาติ ที่ประกอบด้วยตัวแทนจากหน่วยงานรัฐ ผู้ทรงคุณวุฒิ และตัวแทนจากภาคประชาสังคม โดยมีหน้าที่ในการกำหนดนโยบายและออกหลักเกณฑ์ต่าง ๆ

 

ส่วนประเด็นสุดท้าย คือบทบาทหน้าที่ของพนักงานเจ้าหน้าที่ตามร่าง พ.ร.บ.การพนัน ที่ให้อำนาจแก่เจ้าหน้าที่ของกระทรวงมหาดไทย เช่นเดียวกับเจ้าหน้าที่ตำรวจตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ซึ่งอาจจะเป็นข้อดีในการกำกับดูแล แต่ก็เป็นไปได้ว่าอาจเป็นช่องทางการทุจริตคอร์รัปชั่นได้เหมือน ๆ กัน ไพศาลเห็นว่า ควรสร้างระบบตรวจสอบการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่รัฐ เช่น การเพิ่มช่องทางแจ้งเบาะแสและปกปิดข้อมูลของผู้แจ้งเบาะแส รวมถึงการเพิ่มอัตราโทษให้หนักกว่าผู้กระทำผิดในกรณีทั่วไปเหมือนกฎหมายยาเสพติดที่กำหนดโทษถึง 3 เท่า

 

 

สรุป 10 ปม ร่างกฎหมายการพนัน

 

 

1.เร่งรัดออกกฎหมายมีวาระแฝงหรือไม่

2.ให้อำนาจรัฐมนตรีกระทรวงมหาดไทยโยกย้ายการพนันระหว่างบัญชีได้เอง

3.การจัดบัญชีประเภทการพนันมีความล้าหลัง

4.ทำหนี้พนันให้ถูกกฎหมาย

5.ร่างกฎหมายใหม่ไม่ครอบคลุมการพนันประเภทใหม่ ๆ เช่น การพนันออนไลน์ และไม่ระบุอำนาจหน้าที่ชัดเจน

6.ไม่พูดการตั้งกองทุนรองรับและมาตรการทางภาษีเพื่อเยียวยาผลกระทบ

7.ขาดมาตรการที่ชัดเจนในการป้องกันเด็กและเยาวชนเข้าสู่วงจรการพนัน

8.กฎหมายมีช่องโหว่ เปิดช่องให้สามารถโฆษณาการพนันที่ถูกกฎหมายได้

9.ให้อำนาจแก่มหาดไทยเพียงหน่วยงานเดียวในการบริหารจัดการ

10.เพิ่มอำนาจแก่เจ้าหน้าที่ของกระทรวงมหาดไทยในการปราบปรามเช่นเดียวกับตำรวจ

ป้ายคำ