ประเทศไทยถูกล้อมรอบด้วยบ่อนการพนันของประเทศเพื่อนบ้าน คนไทยเดินทางไปเล่นกันปีละ 2-3 ล้านคน ขนเงินไปถม ไปหมุนปีละ 7-8 หมื่นล้านบาท ไม่นับบ่อนอีก 1,500 แห่งภายในประเทศ เป็นบ่อนใหญ่ในเมืองหลวง 15-22 แห่ง เฉพาะในประเทศ มีเงินหมุนเวียน 6-8 แสนล้าน แล้วเหตุใดจึงไม่ยอมให้บ่อนการพนันเป็นสิ่งถูกกฎหมาย เพื่อดึงเงินก้อนนี้เข้าสู่ระบบและนำไปใช้จ่ายในสิ่งที่เป็นประโยชน์ เป็นมุมมองของผู้สนับสนุน แต่คำถามสำคัญจากผู้ทำวิจัยเรื่อง “บ่อนการพนันตามแนวชายแดน : ผลกระทบและแนวทางการจัดการ” คือ รัฐบาลมีมาตรการการกำกับดูแลที่ชัดเจน โปร่งใส รัดกุม เพียงพอแล้วหรือไม่

 

ดร.รัตพงษ์ สอนสุภาพ ผู้อำนวยการหลักสูตรศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาผู้นำทางสังคม ธุรกิจ และการเมือง มหาวิทยาลัยรังสิต ผู้ทำวิจัยเรื่อง บ่อนการพนันตามแนวชายแดน: ผลกระทบและแนวทางการจัดการ โครงการวิจัยของศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน

 

งานวิจัยชิ้นนี้ต้องการค้นหาอะไร

 

ที่ผ่านมา ไม่ว่าฝ่ายรัฐหรือนักวิชาการ เวลาพูดถึงเรื่องบ่อนหรือการพนันในประเทศไทย มักจะมีแรงต้านที่ค่อนข้างรุนแรง ผมจึงต้องการศึกษาดูว่า บริบทโลกและเพื่อนบ้านของเราเปลี่ยนไปอย่างไร อย่าลืมว่าตอนนี้ทั่วโลก การพนันหรือบ่อนการพนัน มันเป็นธุรกิจ เป็นระบบทุนอย่างหนึ่งของโลก ผมใช้คำในงานของผมว่า Casino Capitalism หรือทุนนิยมการพนัน มันเป็นทั้งแหล่งรายได้ของรัฐ ทำให้เกิดการจ้างงาน แต่ด้านลบก็มี เราไม่ปฏิเสธ แต่เวลาสังคมใดสังคมหนึ่งมองมักจะมองแต่ด้านลบ

 

แต่ผมอยากให้มองทั้งด้านบวกและด้านลบ งานวิชาการชิ้นนี้ต้องการสร้างองค์ความรู้เรื่องนี้บนพื้นฐานของข้อเท็จจริง เมื่อได้ข้อมูลข้อเท็จจริงแล้ว การตัดสินใจจะขึ้นกับคนทั้งสังคม ไม่ใช่ภาครัฐหรือนักการเมืองฝ่ายเดียว

 

ข้อค้นพบหนึ่งที่ผมเจอคือ ในโลกนี้ ไม่ว่าจะเป็นประเทศที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย สังคมนิยม หรือคอมมิวนิสต์ หรือจะนับถือศาสนาใด ล้วนแต่มีบ่อนการพนันที่ถูกกฎหมาย นี่คือข้อมูลเชิงประจักษ์ ผมอยากให้คนมาดูข้อมูลกัน แล้วเอาข้อมูลมาวิเคราะห์ให้ชัดเจน ปัญหาของประเทศไทย คือเราไม่มีฐานข้อมูลที่เพียงพอจะสังเคราะห์และวิเคราะห์ประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบาย

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

คนที่เดินทางไปเล่นตามบ่อนชายแดนเป็นคนกลุ่มไหน

 

 

คนที่ไปเล่นส่วนใหญ่เป็นกลางคนจนถึงสูงวัยหน่อย นี่คือจุดสำคัญ ถ้าคนรุ่น ๆ หรือวัยทำงาน เขาเล่นการพนันผ่านช่องทางออนไลน์ มันสะดวกกว่า ไม่ต้องเสียเวลาเดินทาง แต่คนที่ยังชอบ ยังมีรสนิยมแบบเดิม ๆ ก็นั่งรถไป เท่าที่ผมไปทำวิจัยภาคสนาม จากจุดวงเวียนใหญ่ สวนลุมพินี เซ็นทรัลบางนา ส่วนใหญ่เป็นคนสูงอายุ คนเหล่านี้ไปเล่นประจำอยู่แล้ว แต่เขาติดการพนันหรือไม่ ผมว่าต้องแยกให้ชัด คนกลุ่มนี้บางคนเกษียณแล้ว ผมคิดว่าเขาก็ไปเล่นสนุกสนานกับเพื่อนฝูง คนเหล่านี้มีอาชีพการงานเลี้ยงตัวเองได้อยู่แล้ว แต่ก็ไม่ใช่ทั้งหมด มีจำนวนหนึ่งที่ไม่สามารถดูแลตัวเองได้ แต่ก็ไปเล่น จากข้อเท็จจริงมันมีความหลากหลายในตัวเอง ในมุมของผม พอถึงจุดหนึ่งรัฐอาจต้องมีช่องให้คนกลุ่มหนึ่งได้ระบาย ไม่ตึงเครียดไป ถ้าเราเข้มงวดโดยขาดข้อมูลเหตุผลที่เพียงพอ ส่วนกลุ่มอายุกลางคนลงมา สัดส่วนมีไม่เยอะ

 

 

มีการขนเงินไปทิ้งบ่อนเพื่อนบ้านมากน้อยแค่ไหน

 

 

เนื่องจากว่าการพนันในประเทศไทยเป็นเรื่องผิดกฎหมาย การประมาณตัวเลขเป็นเรื่องเชิงเทคนิคมาก ไม่มีใครรู้ครับ หน่วยงานรัฐก็ไม่รู้ นักวิชาการก็ใช้การประเมินเอา ในช่วงหลายปีที่ผ่านมามีการประเมินว่า เงินที่คนไทยไปเล่นตามบ่อนชายแดน ตัวเลขตั้งแต่ปี 2546 ที่อาจารย์สังศิต พิริยะรังสรรค์ ประเมินไว้ ประมาณ 70,000-100,000 ล้านบาท

 

แต่ในช่วงนั้น การพนันออนไลน์ยังไม่เติบโต ปัจจุบัน การพนันออนไลน์เติบโตมาก ซึ่งมันดึงคน 2 กลุ่มเข้าไป กลุ่มหนึ่งคือฟุตบอล เป็นคนรุ่นใหม่ คนทำงาน อีกกลุ่มคือการพนันที่ยกจากบ่อนเข้าสู่ระบบออนไลน์ คือถ่ายทอดสดจากบ่อน ส่วนนี้เป็นช่องทางหนึ่งที่ดึงคนมาเล่น จึงทำให้ตัวเลขคนที่ไปเล่นและเม็ดเงิน ตั้งแต่ปี 2546 ที่อาจารย์สังศิตประเมินไว้ อาจจะมองได้ว่าไม่เติบโตมากนัก ตัวเลขยังคงนิ่ง ๆ เนื่องจากเม็ดเงินถูกการพนันออนไลน์ดึงออกไป ผมคิดว่าแนวโน้มในอนาคต การพนันออนไลน์จะเป็นตัวสำคัญ อย่างฟุตบอลแค่ห้าหกลีกหลักๆ ก็ดึงลูกค้าไปมากแล้ว และเป็นกลุ่มคนที่มีความสามารถในการจ่ายสูง

 

 

บ่อนชายแดนกับเว็บพนันออนไลน์ มีเจ้าของคนเดียวกัน

 

 

จำนวนหนึ่งมีฐานอยู่ที่ชายแดนอยู่แล้ว คนกลุ่มนี้ ผมคิดว่าเขาจะทำทุกช่องทางที่จะนำไปสู่กลุ่มลูกค้าเป้าหมายได้ เขาใช้หมด

 

 

โครงสร้างการบริหารจัดการบ่อนชายแดนแต่ละแห่งมีความแตกต่างกันหรือเปล่า

 

 

ไม่แตกต่าง ไม่ว่าจะเป็นแถบไหน แต่สิ่งที่ต่างกันคือระบบโลจิสติกส์ที่ขนคนไปเล่นว่าจะมีการบริการดีขนาดไหน ส่วนที่แตกต่างกันอีกอย่างที่ผมมองเห็นคือการดูแลลูกค้าว่าดีขนาดไหน มีอาหาร เครื่องดื่ม คอยบริการดีแค่ไหน หรือกระบวนการพานักเล่นจากกรุงเทพไปยังบ่อนต่างๆ มีการอำนวยความสะดวกขนาดไหน มันเป็นกระบวนการจัดการทั้งหมด ไม่ใช่เกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ เจ้าของบ่อนก็มีตัวแทน ตัวแทนพาคนไปเล่น ได้ส่วนลด มีการให้คอมมิชชั่นแก่คนที่ไปเล่น

 

 

ในงานวิจัยระบุว่า นักธุรกิจไทย นักการเมืองไทย เป็นเจ้าของบ่อนชายแดน

 

 

เป็นอยู่แล้ว ทุกวันนี้ก็ยังเป็นอยู่ บ่อนปอยเปตค่อนข้างชัดเจน ถ้าคุณไม่มีคอนเนกชั่นพอ คุณไม่สามารถไปเปิดบ่อนตรงจุดนั้นได้ มันเป็นธรรมชาติอยู่แล้ว พื้นที่ตรงนั้น ด้านหน้า 2 กิโลเมตร ด้านกว้าง 700 เมตร มีบ่อนอยู่ 9 บ่อน คุณจะเข้าไปอย่างไร ถ้าคุณไม่มีคอนเน็กชั่นกับฝ่ายการเมืองระดับสูงสุดของเขา เพราะพื้นที่นั้นเป็นพื้นที่พิเศษ อำนาจอยู่ที่ศูนย์กลางอำนาจของเขา

 

 

ผลที่เกิดกับพื้นที่บ่อนชายแดนเป็นอย่างไร

 

 

มอง 2 ส่วน เนื่องจากบ่อนชายแดนอยู่ในเขตของประเทศเพื่อนบ้าน ประเทศเขาก็ได้ประโยชน์จากสัมปทาน จากผู้เดินทางไปเล่น แต่สินค้าทุกอย่างในบ่อนผลิตจากประเทศไทย นั่นแปลว่าในระบบสายพานการผลิตย่อมต้องมีการจ้างงาน มีรายได้ เกิดการใช้จ่าย มีการเสียภาษีให้รัฐมากขึ้น จีดีพีเติบโต นี่คือการมองในแบบเศรษฐศาสตร์มหภาค

 

แต่ผลด้านลบ โดยทั่วไปจากการศึกษาด้านการพนัน บ่อนมักเป็นแหล่งกบดานของคนหลบหนีคดี อาชญากร หรือเป็นแหล่งฟอกเงิน ถ้าประเทศใดที่เป็นสมาชิกขององค์กรต่อต้านการฟอกเงินจะต้องส่งรายงาน ในส่วนประเทศไทยอยู่ระหว่างการลงนามรับข้อตกลง ประเทศไทยหรือประเทศใดก็ตามที่มองว่า บ่อนเป็นแหล่งฟอกเงิน ตรงนี้จะเป็นการควบคุมที่ชัด เป็นมาตรการที่ต้องควบคุมกัน เพราะทั่วโลกมองว่าบ่อนการพนันเป็นแหล่งฟอกเงินที่สำคัญ หรืออาจจะเป็นแหล่งค้ายาเสพติด แหล่งค้าประเวณี

 

 

บ่อนทั่วประเทศกับบ่อนชายแดนแย่งลูกค้ากันหรือเปล่า

 

 

คนกลุ่มที่เล่นอาจเล่นทั้งบ่อนในและบ่อนนอกประเทศ เนื่องจากการเล่นการพนันในประเทศไทยเป็นสิ่งผิดกฎหมาย เวลาตำรวจต้องการสร้างผลงาน เข้มงวด คนกลุ่มนี้ก็ไปเล่นบ่อนชายแดน ทำไมต้องเสี่ยงให้โดนจับ คือคนกลุ่มนี้เขามีทางเลือก เวลาเราเห็นข่าวการจับบ่อน มันเป็นคดีลหุโทษ ปรับห้าหกพันบาท หลังจากนั้นคนกลุ่มนี้ก็ไปเล่นต่อ ภาพเป็นอย่างนี้ ผมจึงคิดว่าวันนี้เราต้องการการบริหารจัดการที่เหมาะสม

 

 

ถึงเวลาที่ประเทศไทยควรมีบ่อนถูกกฎหมายหรือยัง

 

 

ผมคิดว่า ไม่ว่าจะเงื่อนไขปัจจัยใดก็แล้วแต่ ต้องเข้าใจการเปิดบ่อนเสรีก่อน ไม่ใช่ใครอยากเปิดก็เปิดได้ เวลาสื่อออกไปอาจจะถูกตีความไม่ถูกต้อง  บ่อนการพนันถูกกฎหมายต้องถูกควบคุมโดยรัฐ แต่ไม่ใช่ว่ารัฐทำเอง หมายถึงต้องมีเกณฑ์มาตรฐานที่เป็นสากล

 

ถ้าเปิดให้ถูกกฎหมายหมายถึงว่าที่ตั้งอยู่ตรงไหน ใครจะไปเล่น การให้เล่นต้องประกอบด้วยเงื่อนไขอะไรบ้าง ถ้าเป็นคนไทยต้องมีเงื่อนไขแบบนี้ ถ้าเป็นคนต่างประเทศต้อนรับเลย มันต้องมีมาตรการที่ชัดเจน และเมื่อมีรายได้จากบ่อนคุณต้องแสดงรายละเอียดเหมือนมืออาชีพที่ทำกันทั่วไป ผมไปดูงานหลายแห่งเขามีการจัดการที่ชัดเจน คนที่จะทำธุรกิจนี้ต้องมีกระบวนการที่ชัดเจนว่าจะให้ผลตอบแทนแก่รัฐเท่าไหร่ ต้องทำบริการสังคมอย่างไร ถ้ามีปัญหาต้องติดต่อกับใคร นี่คือสิ่งที่ต้องทำ ต้องศึกษา ต้องประชาสัมพันธ์ ไม่ใช่จู่ๆ อยากจะทำก็ทำเลย สิงคโปร์ใช้เวลาตั้งแต่สมัยลี กวน ยู จนบัดนี้เป็นสมัยของลี เซียน ลุง ใช้เวลายี่สิบสามสิบปีที่ให้ข้อมูลข่าวสารแก่คนสิงคโปร์

 

ผมคิดว่าการให้ความรู้แก่ประชาชนอย่างชัดเจนว่า ถ้าเปิดต้องทำอย่างไร ผมกลัวจริงๆ ว่าประเทศไทยเวลาฝ่ายการเมืองจะทำอะไร ทำแค่ให้เกิดขึ้น แต่ในเชิงคุณภาพมีปัญหามาก โดยเฉพาะในด้านการบริหารจัดการ ผมจึงเห็นว่าไม่ต้องตอบว่าถึงเวลาหรือยัง ในเมื่อประเทศทั่วโลกมีอยู่แล้ว แต่เรากำลังพูดถึงการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ โปร่งใส ชัดเจน เพราะปัญหาของเราอยู่ที่การบริหารจัดการให้เกิดความโปร่งใสและเป็นธรรม

 

 

แล้วคุณคิดว่ารัฐบาลไทยมีความพร้อมที่จะบริหารจัดการแค่ไหน

 

 

คือประเทศไทยมีปัญหา ถามเรื่องนี้แทบจะวงแตก เป็นเรื่องความไว้เนื้อใจที่ประชาชนมีต่อรัฐบาลหรือนักการเมืองที่ค่อนข้างน้อย เพราะว่าภาพของนักการเมืองไทยไม่ค่อยคำนึงถึงผลประโยชน์สาธารณะ

 

เวลาเราจะเปิดบ่อนการพนันให้ถูกกฎหมาย มันมีหลายเงื่อนไข หลายเรื่องที่รัฐบาลต้องทำ ไม่ใช่อยู่ ๆ รัฐบาลอยากทำก็ทำ สิ่งแรกคือต้องให้ข้อมูลข่าวสาร ทำประชาพิจารณ์ ดูสถานที่ว่าจะเป็นแบบไหน เป็นเอ็นเตอร์เทนเม้นต์ คอมเพล็กซ์ หรือเป็นคาสิโน รีสอร์ตแบบสิงคโปร์ ต้องมีการกำกับควบคุมดูแล ต้องมีข้อมูลจากหลากหลายส่วนเอามาวิเคราะห์ร่วมกัน กระบวนการต่าง ๆ ต้องใช้เวลา ถึงตอนนั้นรัฐบาลนี้อาจจะไม่อยู่แล้วก็ได้ ถ้าทำแบบรวบรัดมันจะมีปัญหา

 

คำถามสำคัญคือใครจะเป็นผู้กำกับดูแล ถ้าฝ่ายการเมืองกำกับดูแลเมื่อไหร่จะมีปัญหา ผมคิดว่าน่าจะเป็นรูปแบบของคณะกรรมการ ผู้ทรงคุณวุฒิ เพื่อแก้ปัญหาเรื่องความโปร่งใส เรื่องการมีส่วนได้ส่วนเสีย ร่วมกันดูแล ซึ่งคณะกรรมการกำกับดูแลนี้จะมีบทบาทสำคัญต่อธุรกิจการพนันในอนาคต

 

แต่ผลกระทบเชิงสังคมและศีลธรรมก็เป็นประเด็นที่ละเลยไม่ได้ และถูกยกขึ้นมาเป็นข้อคัดค้านเสมอ

 

 

ประเด็นด้านศีลธรรมหรือผลกระทบทางสังคม มันมีทุกประเทศอยู่แล้ว ยิ่งธุรกิจประเภทนี้ ผมคิดว่ามันเป็นเรื่องของการบริหารจัดการสังคม เรื่องไหนที่มีความรุนแรงคุณก็ต้องแก้ไข ปัญหาการพนันเป็นปัญหาหนึ่งที่เป็นประเด็นสำคัญของโลกด้วย ผมเชื่อเรื่องการบริหารจัดการ ทุกๆ สังคมมีทั้งด้านบวกและลบ แน่นอนว่ากิจกรรมบางอย่างอาจจะผิดทั้งศีลธรรมและกฎหมาย แต่ถามว่าสภาพแบบนี้เราจะคงอยู่กับมันตลอดไปหรือเปล่า ทั้งที่คนอื่นวิ่งไปถึงไหนแล้ว ที่ผมพูดแบบนี้ไม่ใช่ว่าผมสนับสนุนให้เปิดหรือไม่เปิด เพราะผมไม่ใช่ผู้บริโภคหรือผู้ประกอบการ

 

แต่ผมมองจากข้อเท็จจริงและสิ่งที่เกิดขึ้น การที่ฝ่ายการเมืองแก้ไขกฎหมายการพนันปี 2478 มีบัญชี ก. บัญชี ข. มีการพนันบางประเภทที่ห้าม บางประเภทที่ผมไม่เคยได้ยินมาก่อนว่ามันคืออะไร ถ้าจะปรับปรุงแก้ไข ผมคิดว่าถ้ามีเหตุผลก็ควรแก้ แต่บางประเด็นผมก็รู้สึกว่าแก้ไม่ถูกจุด แต่โดยภาพรวมแล้ว ถ้าการปรับปรุงกฎหมายทำให้การกำกับดูแลจากภาครัฐมันเหมาะกับกิจกรรมที่จะเกิดขึ้นในปัจจุบันได้ ผมคิดว่าการแก้ไขก็มีเหตุผล เพราะกฎหมายตั้งแต่ปี 2478 มันเก่ามาก

 

แต่ต้องดูประเภทของการพนันว่า ประเภทไหนที่มีผลกระทบต่อสังคมสูง คุณก็ต้องบริหารจัดการมัน ถ้ากิจกรรมไหนที่ไม่มีผลกระทบต่อสังคม คือการพนันบางอย่างเป็นเรื่องของคนในท้องถิ่นเล่นกัน แต่รัฐต้องการจัดการ คือใช้มุมมองของรัฐว่าเป็นรัฐที่ดี ไม่ต้องการให้คนเล่นการพนัน แล้วลงไปจัดการ ทั้งที่การเล่นของชาวบ้านตรงนั้นไม่มีผลได้เสียอะไร

 

ป้ายคำ