นานมาแล้วจากปมสังหาร ครูประเวียน บุญหนัก อดีตนายกสมาคมครูจังหวัดเลย หน้าสถานีตำรวจ สภ.อ.วังสะพุง โดยมือปืนชื่อ นายเลข กัตติยะ ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน บ้านขอนแก่น อำเภอวังสะพุง เมื่อ 19 ปีก่อน

ในตอนนั้น ครูประเวียน เป็นแกนนำเคลื่อนไหวต่อต้านตั้งแต่ระดับท้องที่ ตำบลผาน้อย จังหวัด จนถึงกระทรวงมหาดไทย ให้มีการยกเลิกสัมปทานโรงโม่หิน 3 แห่ง ที่มีการระเบิดหินนอกเขตสัมปทานและสร้างผลกระทบอย่างหนักต่อชาวบ้านในพื้นที่

โรงโม่หินแห่งแรก คือ บริษัท สุรัตน์ การศิลา จำกัด ของนายสุรัตน์ ทิมสุวรรณ (อดีต) สมาชิกสภาจังหวัด (สจ.) ในเขตอำเภอวังสะพุง และประธานสภาองค์การบริหารส่วนจังหวัดเลย ซึ่งเป็นที่รับรู้กันดังที่ข่าวระบุว่า นายเลข มือปืน เป็นคนใกล้ชิดของ นายสุรัตน์ ทิมสุวรรณ เจ้าของโรงโม่

ส่วนโรงโม่หินอีกสองแห่งเป็นของ บริษัท สหศิลาเลย จำกัด ของนายสมศักดิ์ แสงเจริญรัตน์ สส.เขต 1 ประชาธิปัตย์ จ.เลย และ โรงโม่หินห้างหุ้นส่วนจำกัด บุญยงค์กิจ (เลย)

กำแพงใจที่บุกรื้อทำลาย เป็นครั้งที่ 2 โดย นายก อบต. เขาหลวง นำกำลังตำรวจและอส. 100 นาย เข้ารื้อถอน เมื่อวันที่ 11 ตุลาคม 2556

เหตุการณ์ก่อนหน้าที่ครูประเวียนจะถูกฆ่า ก็มีการข่มขู่คุกคามอย่างอุกอาจจากกลุ่มสนับสนุนโรงโม่หินหลายครั้ง

ครั้งหลังสุดนำโดยผู้ใหญ่บ้าน กำนัน และสมาชิกสภาจังหวัด ได้ใช้รถสิบล้อออกมาปิดถนนบริเวณสี่แยกอุดร อำเภอวังสะพุง ดักทุบทำลายรถยนต์ของครูประเวียน และรถของกลุ่มคัดค้านโรงโม่หินที่กำลังมุ่งหน้ากลับบ้านหลังจากเดินทางไปเข้าพบ พล.ต. สนั่น ขจรประศาสน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ที่สนามม้านางเลิ้ง เพื่อยื่นข้อเรียกร้องให้ปิดโรงโม่เป็นการถาวร และให้ส่งเจ้าหน้าที่ตำรวจจากส่วนกลางไปรักษาความปลอดภัย รวมถึงให้ส่งเจ้าหน้าที่สาธารณสุขไปรักษาชาวบ้านที่ป่วยจากฝุ่นโรงโม่ โดยหลังเหตุการณ์ตำรวจได้เรียกครูประเวียนมาสอบปากคำ ซึ่งเป็นเหตุให้ครูประเวียนถูกยิงขณะที่กำลังจะเดินทางออกจากสถานีตำรวจในวันนั้นเอง

แม้ว่ามือปืนถูกจับได้ทันทีในที่เกิดเหตุ พร้อมพยานและหลักฐาน คือ ปืน .357 แม็กนั่ม และปลอกกระสุน แต่ความพยายามของตำรวจในการสาวไปถึงผู้บงการที่อยู่เบื้องหลัง พอเข้าสู่กระบวนการยุติธรรม ปรากฏว่าอัยการสั่งไม่ฟ้อง คดีนี้จึงไม่ปรากฏความคืบหน้าไปมากกว่าการจับมือปืนที่ต่อมาได้รับการประกันตัวและเพียงลงโทษทางวินัยเท่านั้น และเขายังคงเดินอยู่บนเส้นสายของอำนาจในท้องถิ่นอย่างเปิดเผย

หลังจากครูประเวียนถูกฆ่าตายมีความพยายามในการเชื่อมโยงปมสังหารโดยสื่อต่างๆ ไปถึงการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดเลย เขต 2 เมื่อวันที่ 3 กรกฎาคม 2538

กล่าวกันว่า การที่ครูประเวียนลงสมัครในนาม พรรคมวลชน และได้คะแนนเสียงเป็นอันดับ 4 นั้น เป็นการดึงคะแนนเสียงของ นายทศพล สังขทรัพย์ อดีตส.ส.พรรคชาติไทย ซึ่งเป็นทั้งบุตรบุญธรรมของนายสุรัตน์ ทิมสุวรรณ และเป็นเลขานุการส่วนตัวของนายเสนาะ เทียนทอง เลขาธิการพรรคชาติไทย แต่กลายเป็น สส. สอบตกได้เพียงที่ 3 โดยผู้ที่ได้รับการเลือกตั้ง คือ นายปรีชา เร่งสมบูรณ์สุข สส. พรรคกิจสังคม และนายพินิจ สิทธิโห ส.ส.พรรคชาติพัฒนา ได้คะแนนเสียงไปมากกว่านายทศพล เพียง 2,000 กว่าคะแนน

กองกำลังตำรวจ 50 นาย พร้อมอุปกรณ์ทำลายกำแพงเข้าพื้นที่หมายทำลายกำแพงใจ ครั้งที่ 3  เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน 2556 แต่ชาวบ้านขัดขวางไม่ยินยอม

อย่างไรก็ตาม ความตายบนสายสัมพันธ์ที่โยงใยและเกี่ยวข้องกับกลุ่มผลประโยชน์จากเหมืองแร่หลายฝ่ายด้วยชีวิตของครูประเวียน  เพียงทำให้กิจการโรงโม่หินในอำเภอวังสะพุงหยุดดำเนินกิจการได้ชั่วคราว มิใช่ถาวร มิหนำซ้ำทั้งเหมืองปูนและเหมืองแร่ชนิดต่างๆ ยังคงได้รับประทานบัตรและขยายพื้นที่ให้ดำเนินกิจการมาถึงปัจจุบัน

ในเวลาต่อมา ประเด็นปัญหาเหมืองแร่ในจังหวัดเลยกลับมาปรากฎเป็นข่าวอีกครั้ง ในปี 2547 เมื่อชาวบ้านซำม่วง ตำบลผาสามยอด กิ่งอำเภอเอราวัณ ร่วมกันชุมนุมคัดค้านการประกอบกิจการโรงโม่หินของ บริษัท ศิริทรัพย์ เหมืองแร่หินอุตสาหกรรม จำกัด ของนางสาวศิริวรรณ ธนาสิริวงศ์ โดยปักเต้นท์ขวางถนนไม่ให้รถสิบล้อของบริษัทฯ ขนหินออกจากเหมือง เพราะได้รับความเดือดร้อนจากการที่เหมืองไม่ได้ทำตามข้อตกลงว่าเหมืองจะไม่ใช้ถนนเชื่อมระหว่างหมู่บ้านและถนนภายในหมู่บ้านในการขนส่งลำเลียงหิน เป็นเหตุให้บริษัทฯ ฟ้องร้องชาวบ้าน 33 คนในข้อหาละเมิด โดยเรียกค่าเสียหายเป็นเงิน 30 ล้านบาท พร้อมดอกเบี้ยร้อยละ 15 ต่อปีของเงินต้น

ครั้งนั้น นายคุ้มพงษ์ ภูมิภูเขียว ที่ได้รับมอบหมายจากสภาทนายความเพื่อมาดูแลคดี โดนยิงข่มขู่กลางวงประชุมชาวบ้านระหว่างที่กำลังเจรจากับกลุ่มสนับสนุนโรงโม่ นำโดย นายบุดดา พานอ่อนตา และนายสมนึก โสภารักษ์ ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านซำม่วง ที่ถือปืนลูกซองยาวเข้ามาในบริเวณที่ประชุม และเปิดเครื่องขยายเสียงหอกระจายข่าวเรียกประชุมชาวบ้านโดยกล่าวโจมตีกลุ่มของนายคุ้มพงษ์ว่าเป็นพวกก่อกวน

กระสุนที่ลอบยิงนัดนั้นถูกกระจกรถยนต์ของนายคุ้มพงษ์ ซึ่งจอดอยู่ห่างจากนายคุ้มพงษ์เพียง 1 เมตร

ส่วนสถานการณ์บนพื้นที่แหล่งแร่ทองคำในจังหวัดเลย ความรุนแรงได้ก่อตัวอย่างเงียบๆ มาอย่างต่อเนื่องเช่นกัน

นับตั้งแต่มีการเปิดโปงเอกสารลับเรื่องการใช้อิทธิพลใต้ดินด้วยแผนปฏิบัติการที่เรียกว่า “ชุดควบคุมภูผ่อง” ในปี 2555

แผนการได้วางชุดปฏิบัติงาน 3 ชุด เพื่อปฏิบัติภารกิจในพื้นที่รอบๆ เหมืองและพื้นที่เป้าหมาย 4 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเชียงคาน อำเภอเมืองเลย อำเภอวังสะพุง และ อำเภอภูหลวง เพื่อจัดตั้งเครือข่ายมวลชนในแต่ละหมู่บ้านให้สนับสนุนและไม่คัดค้านการขอประทานบัตรทำเหมืองแร่ทองคำ เพื่อให้สามารถขยายพื้นที่ขอประทานบัตรที่นายทุนกำลังดำเนินการอยู่ในขณะนั้น

ถุงใส่แร่ทองแดง ถ่ายเมื่อปี 2555 โดย เริงฤทธิ์ คงเมือง

เอกสารลับฉบับดังกล่าวตอกย้ำพฤติกรรมของกลุ่มผลประโยชน์ กลุ่มอิทธิพล และกลุ่มการเมืองในจังหวัดเลย ซึ่งเป็นที่รับรู้กันว่ามีการสร้างอิทธิพลและแสวงหาความมั่งคั่งจากการทำเหมืองแร่ในพื้นที่ให้ชัดเจนขึ้น

ความรุนแรง การคุกคาม การฟ้องคดี และการสังหารครูประเวียน จึงอาจจะเป็นวงจรวนกลับ โดยเฉพาะแรงคัดค้านเหมืองทองคำเลยของชาววังสะพุง 6 หมู่บ้าน ซึ่งสะท้อนภาพประวัติศาสตร์การต่อสู้ของขบวนการภาคประชาชนที่ขวางผลประโยชน์อย่างเข้มแข็ง ไม่อ่อนข้อ ไม่เจรจา และไม่ยอมสมประโยชน์

ซึ่งหากวิเคราะห์จากลำดับเหตุการณ์ ตั้งแต่วันที่ 9 ธันวาคม 2556 เมื่อทนายของ บริษัท ทุ่งคำ จำกัด ยื่นขอเจรจาผ่านศาล เสนอจะถอนคดีที่ฟ้องชาวบ้านทั้งหมดแลกเปลี่ยนกับให้ชาวบ้านทำลายกำแพงใจ เจรจาล่มเพราะชาวบ้านไม่ยอม

4 กุมภาพันธ์ 2557 นายปราโมทย์ ปันสิทธิ์ กรรมการ บริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ จำกัด (มหาชน) ยื่นข้อเสนอนอกรอบผ่านนายวสันต์ พานิช ทนายของชาวบ้าน โดยจะแบ่งหุ้นให้กับชาวบ้าน 20% จะผลิตทองคำโดยไม่ใช้ไซยาไนด์ จะให้ชาวบ้านเข้าตรวจสอบการดำเนินกิจการเหมืองแร่ได้ตลอดเวลา และจะแบ่งผลกำไรให้กับชาวบ้านในรูปแบบกองทุน ซึ่งชาวบ้านร่วมกับทีมทนายได้จัดโต๊ะแถลงข่าวหน้าศาล จังหวัดเลย ตอบโต้ โดยปฏิเสธข้อเสนอ 4 ข้อ จากเหมืองทองคำ ให้คำตอบ "ไม่เจรจา แต่จะต่อสู้ต่อไปเพื่อปิดเหมือง พื้นฟู”

ส่วนอีกด้านหนึ่ง ในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2557 เป็นต้นมา นายธนาวุธ ทิมสุวรรณ นายก อบจ. เลย พยายามติดต่อ นายสมัย ภักมี หนึ่งในแกนนำกลุ่มคนรักษ์บ้านเกิดหลายครั้ง เพื่อขอนัดพบพูดคุยเรื่องเหมืองทองคำ

19 กุมภาพันธ์ 2557 สมัย ภักมี พร้อมกับชาวบ้าน 7 คน พบกับ นายธนาวุธ ทิมสุวรรณ โดย นายธนาวุธ ยื่นข้อเสนอให้ชาวบ้านเปิดกำแพง แลกกับค่าหัวคิว 5% จากการที่นายกฯ จะรับซื้อหรือเป็นนายหน้าหาผู้ซื้อแร่ทองแดงที่กองอยู่ในเหมืองทุ่งคำกว่า 20,000 ตันออกมาขาย

วิธีการ คือ จะขนแร่วันละ 10 คัน โดยจะส่งทะเบียนรถทุกคันให้ชาวบ้าน อีกทั้งยังยืนยันว่า ถ้าขนทองแดงลงมาขายได้แล้วยินดีจะมาก่อกำแพงของชาวบ้านให้เหมือนเดิมด้วยตัวเอง

ส่วนคำตอบที่นายก อบจ. ได้รับจากนายสมัยและชาวบ้าน คือ นายกฯ ต้องมาคุยกับชาวบ้านเอง ขึ้นอยู่กับชาวบ้าน แต่ก็น่าจะรู้ว่าชาวบ้านไม่ยอม ขนาดทุ่งคำให้หุ้น 20% ชาวบ้านยังไม่เอาเลย

และหากนำลำดับเหตุการณ์หน้าฉากเหล่านี้มาเชื่อมโยงกับ การฟ้องแพ่งอาญาชาวบ้านที่คัดค้านเหมืองทองคำ 7 คดี

โกดังเก็บแร่ทองแดง ถ่ายเมื่อต้นปี 2557 ปัจจุบันเหมืองทองไม่สามารถขนส่งแร่ทองแดงโดยใช้รถบรรทุกใหญ่นำลงมาจากเหมืองเพื่อนำไปขายได้

การแสดงตัวที่ นายก อบต.เขาหลวง นำกำลังตำรวจ 100 นายเข้ามารื้อถอนบล็อกคอนกรีต ที่ชาวบ้านสร้างขึ้นป้องกันไม่ให้รถบรรทุกแร่และสารเคมีอันตรายผ่านถนนของชุมชน พร้อมๆ กับการที่บริษัททุ่งคำ ร่วมกับ อบต. แจ้งความชาวบ้าน 22 รายข้อหาข่มขืนใจฯ

การที่  พล.ต.ต.ศักดา วงศ์ศิริยานนท์ ผู้บังคับการตำรวจภูธรจังหวัดเลย วางแผนและบัญชาการตามแผนกรกฎ ด้วยการนำกำลังตำรวจผสมทหารพลเรือนและพนักงานบริษัท 1,000 นาย ปิดกั้นชาวบ้านกลุ่มคนรักษ์บ้านเกิดไม่ให้เข้าร่วมเวทีพับลิก สโคปปิง  แปลงที่ 104/2538 (ภูเหล็ก) เมื่อวันที่ 23 ธันวาคม 2555  และเวทีพับลิก สโคปปิง แปลงที่ 76/2539 เมื่อวันที่ 8 กันยายน 2556 ด้วยกำลังตำรวจและพนักงานบริษัท 700 กว่านาย ด้วยตนเอง

และเหตุการณ์ในวันที่ 27 พฤศจิกายน 2556 ที่กองกำลังตำรวจประมาณ 50 นาย นำโดย พ.ต.ท. รัฐพล เพ็ญสงคราม รอง ผกก.ป.สภ.วังสะพุง และนาย วิษณุ ทวีวรรณ ในฐานะตัวแทนของนายกฯ อบต.เขาหลวง พร้อมรถขนแก๊ส แก๊สน้ำตา และรถไถ เดินทางมาในพื้นที่เพื่อทำลายกำแพงใจ โดยเข้าต่อรองกับชาวบ้านว่าจะขอเข้าไปดูพื้นที่ แต่ชาวบ้านยื่นข้อเสนอให้เข้าไปในพื้นที่ได้ 5 นาย ฝ่ายตำรวจไม่ยอมทำตามข้อเสนอ จึงยกกองกำลังกลับ ซึ่งในเวลากลางคืนของวันนั้น มีรถกระบะโตโยต้าไทเกอร์ป้ายทะบียนจังหวัดเลย วิ่งห้อเข้ามาที่ด่านตรวจของชาวบ้าน แล้วก็หักเลี้ยวออกในระยะประมาณ 10 เมตร ก่อนถึงตัวชาวบ้านที่เฝ้าด่าน ทำให้ชาวบ้านที่อยู่ในด่านต้องกระโดดหนีกันชุลมุน

ตลอดจนเหตุการณ์หลังฉากอีกหลายกรณีที่มีการข่มขู่คุกคาม เช่น การกลั่นแกล้งวางกล่องคล้ายระเบิด 2 จุดในหมู่บ้านเพื่อข่มขู่แกนนำ ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีความคืบหน้าทางคดี การทำลายกำแพงใจโดยกลุ่มชายชุดดำติดอาวุธครบมือ การก่อกวนจากแก๊งค์มอเตอร์ไซค์และคนแปลกหน้าที่พกอาวุธปืนลูกซองและระเบิดปิงปองเข้าไปปรากฎตัวในพื้นที่ในยามวิกาล

ปรากฎการณ์ที่ผ่านมาของเหตุที่เกิดและความเคลื่อนไหวทั้งจากนักการเมืองท้องถิ่น ข้าราชการ ตำรวจ และอิทธิพลมืดเหล่านี้ ทำให้ชาวบ้านอดสงสัยและกังวลในความเกี่ยวพันของ พล.ต.อ.สมยศ พุ่มพันธุ์ม่วง รองผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติ ซึ่งเคยมีตำแหน่งเป็น กรรมการตรวจสอบและกรรมการอิสระ ของบริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ จำกัด (มหาชน) หรือบริษัทแม่ของบริษัททุ่งคำ แต่ลาออกจากตำแหน่งกรรมการไปเมื่อวันที่ 3 มีนาคม 2557 ที่ผ่านมา

รวมถึงท่าทีจาก ตระกูลทิมสุวรรณ ตระกูลที่ชาวจังหวัดเลยขนานนามว่า “บ้านใหญ่” ซึ่งนายก อบจ. เลย กำลังสำคัญของบ้านนี้ลงทุนติดต่อขอนัดคุยต่อรองกับแกนนำชาวบ้านด้วยตัวเอง

ป้ายในหมู่บ้านนาหนองบง

หรือแม้แต่ ตระกูลเร่งสมบูรณ์สุข ที่ชาวจังหวัดเลยขนานนามว่า “บ้านเล็ก” ซึ่งปัจจุบันทั้งหมดล้วนอยู่ในค่ายการเมืองของพรรคเพื่อไทย และยังคงเป็นสองตระกูลผู้ทรงอิทธิพล ที่เกี่ยวข้อง และมีสายสัมพันธ์กับกิจการเหมืองแร่ นักการเมืองท้องถิ่น และหน่วยงานรัฐระดับต่างๆ มาเนิ่นนาน ในฐานะที่เป็นทั้งนายทุนทำเหมืองแร่เอง เป็นนายหน้าซื้อขายแร่ และประกอบกิจการก่อสร้างที่เกี่ยวเนื่องกับแร่

คำถามคาใจจากคนเมืองเลย คือ เขาทั้งหลายเท่านี้จะมีการต่อสายถึงกัน หรือรับรู้ แลกเปลี่ยน หรืออย่างไร กับเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นเหล่านี้หรือไม่?

ท่ามกลางความเคลื่อนไหวของขบวนการที่มีกลุ่มต่าง ๆ เข้ามารุมแบ่งปันผลประโยชน์จากการทำเหมืองแร่ร่วมกัน ทั้งในลักษณะเปิดเผย หรือด้วยความสัมพันธ์ที่มีต่อกันในทางลับ กับการต่อสู้คัดค้านของขบวนการภาคประชาชนในพื้นที่เพื่อปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งปัจจัยการผลิตที่เป็นชีวิตของชุมชนแบบยอมหักไม่ยอมงอ

สถานการณ์ความขัดแย้ง แรงกดดัน การคุกคาม ที่ชาวบ้านต้องเผชิญจะยกระดับหรือเป็นไปอย่างไร?

‘เหมืองแร่ เมืองเลย’ หรือที่นี่ ความรุนแรงกำลังจะจู่โจม

ร่วมเป็นแฟนเพจเฟสบุ๊คกับ TCIJ ออนไลน์

www.facebook.com/tcijthai

เนื้อส่วนหนึ่งของบทความนี้อ้างอิงจาก

การลอบสังหารครูประเวียน บุญหนัก http://www.greenworld.or.th/library/environment-popular/83

ปฏิทินประวัติศาสตร์สามัญชน 11 กรกฎาคม 2537 https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=479922105427712&id=166200246799901

ปลุกผี ?ครูประเวียน? โรงโม่ฟ้องชาวบ้านเรียก 30 ล้าน http://www.thaingo.org/board_2/view.php?id=115

สัมปทานเหมืองทองในเขตป่าสงวนจังหวัดเลย http://www.oknation.net/blog/print.php?id=804657

ติดตาม ลำดับเหตุการณ์ และความคืบหน้าคดีเหมืองทองเมืองเลย (อัพเดททุกครั้งที่มีความเคลื่อนไหว) ได้ที่ http://loeiminingtown.org/2014/02/26/525

หรือ ติดตามสถานการณ์ เหมืองแร่ เมืองเลย ได้ที่ https://www.facebook.com/loeiminingtown