หลังรัฐประหารเมื่อวันที่ ๒๒ พฤษภาคม ๒๕๕๗  ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (ตลท.)  ได้รับแจ้งจากบริษัท ทุ่งคาฮาเบอร์ จำกัด (มหาชน) (“ทุ่งคาฯ”)  เมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๕๕๗[1]  ว่าบริษัท ทุ่งคำ จำกัด (“ทุ่งคำ”)  บริษัทลูกซึ่งเป็นเจ้าของเหมืองทองคำในเขตท้องที่ตำบลเขาหลวง อ.วังสะพุง จ.เลย  ตามสัญญาให้สิทธิสำรวจและทำเหมืองแร่ทองคำ แปลงที่สี่ พื้นที่น้ำคิว-ภูขุมทอง  ขอหยุดกิจการชั่วคราวเป็นระยะเวลา ๙๐ วันนับแต่วันที่ ๓ มิถุนายน ๒๕๕๗  เป็นต้นไป  โดยอ้างเหตุการณ์คัดค้านการทำเหมืองของชาวบ้าน ๖ หมู่บ้าน  ที่จัดสร้างสิ่งกีดขวางทางเข้าออกเหมือง  ทำให้พนักงาน  ลูกจ้างและคู่ค้าไม่สามารถเข้าไปปฏิบัติงานภายในเหมืองได้

วันที่ ๔ มิถุนายน ๒๕๕๗  กองพันทหารราบที่ ๑ กรมทหารราบที่ ๘ ค่ายศรีสองรักจากจังหวัดเลย  ส่งหน่วยเฉพาะกิจเขาหลวงปฏิบัติภารกิจในการรักษาความสงบเรียบร้อยในพื้นที่ตำบลเขาหลวง อ.วังสะพุง จ.เลย  เพื่อแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้งระหว่างชุมชน ๖ หมู่บ้าน (บ้านห้วยผุก  บ้านกกสะทอน  บ้านนาหนองบง  บ้านแก่งหิน  บ้านภูทับฟ้า  และบ้านโนนผาพุง)  กับเหมืองแร่ทองคำของทุ่งคำทันที

ช่วงเวลาที่สอดคล้องกันเช่นนี้ถ้าไม่เป็นความบังเอิญก็เป็นการสมคบคิดกันระหว่างทหารกับทุ่งคาฯและทุ่งคำ  เพราะมีข่าวความเคลื่อนไหวในพื้นที่ว่าหน่วยเฉพาะกิจเขาหลวงจะเข้ามาจัดการแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้งระหว่างชุมชนกับเหมืองแร่ทองคำให้ได้ภายในสามเดือนนับแต่วันที่เข้ามาปฏิบัติภารกิจ 

หลังรัฐประหารอีกเช่นกัน  ข่าวที่ถูกปิดเงียบในเดือนกรกฎาคม ๒๕๕๗  มีความเคลื่อนไหวที่ปิดลับสุดขีดภายในสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.)  ว่าผู้ถือหุ้นรายใหญ่ที่สุดของทุ่งคาฯ  คือ นางสาว Regina Wen Li Ng  ใช้กลไก ISDS[2] ฟ้องรัฐบาลไทยต่อ UNCITRAL[3] โดยใช้ผ่าน BIT[4] ไทย-ฮ่องกง  โดยอ้างว่าทุ่งคำไม่สามารถขนแร่ทองคำออกมาจากเหมืองได้ เพราะชาวบ้านต่อต้านจากเหตุที่ได้รับผลกระทบจากสารเคมีที่ใช้ในกระบวนการผลิตทองคำเกิดการรั่วไหลจนเป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของคนในชุมชน จนส่งผลกระทบต่อธุรกิจ

จนเวลาล่วงเลยมาได้เดือนกว่า  ความลับที่ถูกปิดไว้ที่ ก.ล.ต. ก็ถูกเปิดเผยโดยหนังสือพิมพ์ประชาชาติธุรกิจ ฉบับวันพฤหัสบดีที่ ๒๑ – วันอาทิตย์ที่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๕๗

ทั้งนี้ ISDS เป็นข้อตกลงระหว่างประเทศที่เปิดโอกาสให้นักลงทุนต่างชาติสามารถฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายหรือยกเลิกนโยบายสาธารณะของประเทศนั้น ๆ ได้ หากพบว่าไปขัดขวางการดำเนินกิจการของเอกชน หรือทำให้กำไรของเอกชนที่คาดว่าจะได้ลดลง

ในเว็บไซต์ ftawatch.org  ได้เผยแพร่ข้อมูลเพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจต่อสาธารณชนเกี่ยวกับ ISDS ไว้น่าสนใจ  ยกตัวอย่างเช่น นักลงทุนจากประเทศหนึ่งหอบเงินลงทุนมาตั้งโรงงานในประเทศไทย ถ้าอยู่ ๆ รัฐบาลไปยึดที่ดินเขา  เขาก็ฟ้องร้องต่อศาลไทยได้  แต่นักลงทุนอาจจะไม่มั่นใจในกระบวนการยุติธรรมของเรา  รวมถึงไม่อยากให้คดีล่าช้า  อยากให้เรื่องจบเร็ว ๆ ก็ไปฟ้องผ่านกลไก ISDS  เพราะการไปฟ้องผ่านกลไก ISDS ไม่ต้องผ่านศาลไทยซึ่งใช้เวลานานกว่าคดีความในศาลชั้นต้นจะถึงที่สุดในชั้นศาลฎีกา

โดย ISDS จะใช้ระบบอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศในการพิจารณาและตัดสินคดี  โดยระบบของอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศตามกลไก ISDS จะเป็นการพิจารณาข้อพิพาทของคน 3 คน คือ หนึ่ง-ตัวแทนนักลงทุน  สอง-ตัวแทนรัฐบาล  สาม-คนที่ทั้งสองฝ่ายเห็นชอบร่วมกัน  โดยสามคนนี้ไปประชุมกัน ศึกษาตัวสัญญา แล้วมีอำนาจตัดสินได้เลยว่ารัฐบาลผิดหรือไม่ ถ้าผิดแล้วจะต้องถูกลงโทษอย่างไร จ่ายค่าเสียหายเท่าไหร่ เป็นต้น

ทหารกับการระงับข้อพิพาทนอกศาลก่อนกระบวนการอนุญาโตตุลาการ

พันเอกสวราชย์ แสงผล  รองผู้บังคับการกรมทหารราบที่ ๘  และในฐานะผู้บังคับหน่วยเฉพาะกิจเขาหลวง  ได้กล่าวเอาไว้เมื่อวันที่ ๑๐ มิถุนายน ๒๕๕๗  ในการเจรจาครั้งแรกกับราษฎรกลุ่มคนรักษ์บ้านเกิดที่ต่อสู้คัดค้านการทำเหมืองแร่ทองคำว่า “พร้อมใช้กฎอัยการศึกเปิดทางเข้าเหมือง”[5]  เพื่อขนแร่ทองคำและแร่พลอยได้อื่นออกมา  ในครั้งนั้นถึงกับทำให้ชาวบ้านกลั้นน้ำตาไว้ไม่อยู่  เพราะสับสนกับท่าทีแข็งกร้าวของนายทหารระดับผู้บังคับบัญชาหน่วยเฉพาะกิจตั้งแต่การเจอกันครั้งแรก  ว่ามาเจรจาช่วยเหลือชาวบ้านจากเหตุการณ์ถูกทำร้ายร่างกายในคืนวันที่ ๑๕ ต่อเนื่องจนถึงรุ่งเช้าของวันที่ ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๗  โดยชายฉกรรจ์อำพรางใบหน้า ๓๐๐ นาย ใช้กำลังประทุษร้ายชาวบ้านเพื่อขนแร่ทองแดงผสมทองคำและเงินออกไปจากเหมืองแร่  หรือมาเจรจาเพื่อขนแร่รอบใหม่ให้ทุ่งคำ

แต่การขนแร่รอบใหม่โดยกฎอัยการศึกก็ไม่ง่ายอย่างที่คิด  เพราะทหารระดับปฏิบัติการในพื้นที่กับทหารระดับนโยบายในกรุงเทพฯ ไม่ได้เห็นคล้อยตามกันในกรณีนี้เสียทีเดียว  เนื่องจากพื้นที่นี้มีการจับจ้อง สอดส่องจากสื่อมวลชนอย่างเกาะติด ต่อเนื่องและถี่ยิบ  รวมถึงความพัวพันของคดีความต่าง ๆ ที่ทุ่งคำฟ้องต่อชาวบ้านถึง ๖ คดี  รวมอีก ๑ คดี เป็น ๗ คดี ที่ทุ่งคำกดดันให้นายก อบต. เขาหลวงเป็นฝ่ายฟ้องชาวบ้านด้วย  เพราะทั้ง ๗ คดี ล้วนเกิดขึ้นจากเหตุแห่งการสร้างสิ่งกีดขวางจนไม่สามารถขนแร่ได้ทั้งสิ้น 

ดังนั้น หากพันเอกสวราชย์ แสงผล จะขนแร่รอบใหม่ออกจากเหมืองทองคำจริงตามที่ขู่ไว้  ก็จะกลายเป็นว่าข้ออ้างใช้กฎอัยการศึกครั้งนี้มีเหตุตรงกันกับเหตุแห่งคดีความทั้ง ๗ คดี มากเกินไป

รวมถึงสถานการณ์ความรุนแรงที่เกิดขึ้นเมื่อคืนวันที่ ๑๕ ต่อเนื่องจนถึงรุ่งเช้าของวันที่ ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๗  ยังค้างคาใจและอยู่ในความสนใจของชาวบ้านและสาธารณชนตลอดมา  เพราะจนถึงวันนี้ทหาร ตำรวจและหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องก็ยังไม่สามารถตามจับกุมผู้ก่อเหตุได้สักคนเดียว  แม้จะสามารถชี้ชัดจากหลักฐานต่าง ๆ ที่ปรากฏให้เห็นหลังคืนเกิดเหตุได้แล้วว่าหัวหน้ากองกำลังอำพรางใบหน้า ๓๐๐ นาย นำโดยพลโทปรเมษฐ์ ป้อมนาค  และลูกชาย คือ พันโทปรมินทร์ ป้อมนาค  ก็ตาม

เหตุการณ์ประจวบเหมาะที่อาจจะเป็นเรื่องบังเอิญหรือไม่ก็สมคบคิดกันก็บังเกิดอีกครั้ง  ก่อนเข้าสู่กระบวนการอนุญาโตตุลาการตามกลไก ISDS นั้น  มีแนวทางใหม่ที่ถูกนำมาปฏิบัติใช้  นั่นก็คือ  กระบวนการระงับข้อพิพาททางเลือก (Alternative Dispute Resolutions – ADR)  ซึ่งก็คือการระงับข้อพิพาทนอกศาลนั่นเอง 

จากความพยายามของทหารในพื้นที่ตลอดสองเดือนกว่าที่ผ่านมา  ที่พยายามเจรจา  หารือและไกล่เกลี่ยด้วยท่าทีแข็งกร้าวกับชาวบ้าน  จนถึงขั้นบีบบังคับให้ผู้ใหญ่บ้านทั้ง ๖ หมู่บ้าน  ลงนามในบันทึกข้อตกลงเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติระหว่างชุมชน ๖ หมู่บ้าน กับเหมืองทองทุ่งคำ ในวันที่ ๒๕ สิงหาคม ๒๕๕๗ ที่ผ่านมา (สถานการณ์ล่าสุด  ทราบข่าวว่าการทำบันทึกข้อตกลงในวันดังกล่าวถูกเลื่อนออกไปก่อน) เริ่มมีการตั้งคำถามจากพื้นที่แล้วว่าความพยายามของทหารตลอดสองเดือนกว่าที่ผ่านมานั้นเป็นการดำเนินการที่เป็นไปตามการระงับข้อพิพาทนอกศาลตามกลไก ISDS หรือไม่ อย่างไร ? 

บันทึกข้อตกลงเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติระหว่างชุมชน ๖ หมู่บ้าน กับเหมืองทองทุ่งคำ  ที่ทหารพยายามบีบบังคับให้ผู้ใหญ่บ้านทั้ง ๖ หมู่บ้าน  ทำการลงนามเมื่อวันที่ ๒๕ สิงหาคม ๒๕๕๗ ที่ผ่านมา  (สถานการณ์ล่าสุด  ทราบข่าวว่าการทำบันทึกข้อตกลงในวันดังกล่าวถูกเลื่อนออกไปก่อน)  มีเป้าหมายที่ชัดเจนอยู่ที่ขอขนแร่ออกจากเหมืองทองคำก่อน  แล้วจึงค่อยทำการปิดเหมืองชั่วคราว  ฟื้นฟูและเยียวยาผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สังคม และสุขภาพ ให้กับชุมชน ๖ หมู่บ้าน  ในภายหลัง

คำถามที่ง่ายและพื้นฐานที่สุดต่อกรณีนี้ คือ 

หนึ่ง - หากขนแร่ออกไปแล้ว  จะมีหลักประกันใดว่าทุ่งคำและส่วนราชการที่เกี่ยวข้องจะทำการปิดเหมืองชั่วคราว  ฟื้นฟูและเยียวยาให้กับชุมชน ๖ หมู่บ้าน  ตามที่ได้ตกลงกันไว้ในบันทึกข้อตกลงฯ 

สอง - ลำพังเพียงลายมือชื่อของพลตรีวรทัต สุพัฒนานนท์  ผู้บังคับการกองกำลังรักษาความสงบเรียบร้อยจังหวัดเลย  พันเอกสวราชย์ แสงผล รองผู้บังคับการกรมทหารราบที่ ๘  ผู้ว่าราชการจังหวัดเลย  ตัวแทนทุ่งคาฯและทุ่งคำ  และส่วนราชการอื่นที่เกี่ยวข้อง  ที่ลงนามในบันทึกข้อตกลงฯ  จะส่งผลให้บันทึกข้อตกลงฯ มีสถานะที่จะต้องนำไปปฏิบัติอย่างเคร่งครัดได้หรือไม่ อย่างไร 

สาม - หากปล่อยปละละเลย เพิกเฉย ไม่นำข้อตกลงที่อยู่ในบันทึกข้อตกลงฯ ไปปฏิบัติอย่างเคร่งครัด  จะมีผลทางกฎหมายที่สามารถเอาผิดต่อผู้ลงนามในบันทึกข้อตกลงได้หรือไม่ อย่างไร

ในเมื่อไม่สามารถตอบคำถามทั้งสามข้อนี้ได้  จึงเห็นว่าบันทึกข้อตกลงฯ มีความหละหลวม  มีลักษณะลวงให้เชื่อว่าทหารจริงใจแก้ไขปัญหาให้กับชาวบ้าน  จึงเป็นเหตุให้ราษฎรกลุ่มคนรักษ์บ้านเกิด ๖ หมู่บ้าน  ทำหนังสือถึงนายกรัฐมนตรีและหัวหน้า คสช.  รวมทั้งส่วนราชการอื่นที่เกี่ยวข้อง  ว่าไม่ยอมรับบันทึกข้อตกลงฯ เนื่องจากเห็นว่าทหารกำลังลับ ลวง พราง  กับชาวบ้าน  ไม่มีความจริงใจในการแก้ไขปัญหา  จนเป็นเหตุให้ทหารต้องเลื่อนการเจรจาลงนามในบันทึกข้อตกลงฯ ที่จะจัดขึ้นในวันที่ ๒๕ สิงหาคม ๒๕๕๗ ออกไปก่อน

อะไรคือแรงจูงใจ

หนึ่ง - ลำพังเพียงแค่ทหารใช้กฎอัยการศึกก็สามารถขนแร่ออกไปได้  เหมือนกับกรณีอื่น ๆ ที่ทหารแสดงพฤติกรรมแข็งกร้าวกับประชาชนเสมอ  เช่น กรณีบังคับย้ายชาวบ้านออกจากสวนป่าโนนดินแดง อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์  แต่สำหรับกรณีนี้  ทหารเรียนรู้การประสานผลประโยชน์  ในเมื่อนางสาว Regina Wen Li Ng  ฟ้องตามกลไก ISDS  โดยใช้องค์กร กฎระเบียบและวิธีการที่กำหนดใน UNCITRAL Arbitration Rules  ของสหประชาชาติ  เรื่องนี้ก็กลายเป็นปัญหาระหว่างประเทศและเรื่องนี้ทหารใช้สร้างภาพต่อนักลงทุนได้  และเป็นผลดีต่อภาพลักษณ์ของประเทศ  ด้วยแนวคิดที่ว่าไม่ว่าการเมืองจะอยู่ในระบอบใด เช่นในระดับที่เลวร้ายที่สุดอย่างรัฐประหาร รัฐบาลไทยก็มุ่งมั่นที่จะคุ้มครองผลประโยชน์ของนักลงทุน  ถ้าหากสามารถเจรจาไกล่เกลี่ยจนถึงขั้นประนีประนอมยอมความนอกศาลได้ก็จะทำให้กรณีพิพาทนี้ไม่ต้องเข้าสู่กระบวนการอนุญาโตตุลาการเหมือนกรณีค่าโง่ทางด่วนในอดีต

สอง - หากแม้ไม่สามารถระงับข้อพิพาทนอกศาลได้  จนทำให้กรณีนี้ต้องเข้าสู่กระบวนการอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ  การที่ต้องขนแร่ออกจากเหมืองทองทุ่งคำด้วยคำตัดสินของอนุญาโตตุลาการจะส่งผลดีต่อทหารมากกว่าที่จะขนแร่ด้วยการบังคับใช้กฎอัยการศึกแต่เพียงอย่างเดียว

สาม - เป็นที่น่าสังเกตว่านางสาว Regina Wen Li Ng  ที่ถือหุ้นทุ่งคาฯ ไว้ทั้งหมด ๔๐,๓๑๘,๓๐๐ หุ้น  คิดเป็นร้อยละ ๕.๓๓  เป็นลูกสาวของนายโรนัลด์ อึ้ง วาย ชอย  อดีตกรรมการผู้จัดการทุ่งคาฯ (ปัจจุบันนายโรนัลด์  ครอบครองหุ้นของทุ่งคาฯ จำนวน ๔,๕๑๗,๔๔๑ หุ้น  คิดเป็นร้อยละ ๐.๖๐)  ซึ่งทุ่งคาฯ ได้เคยฟ้องคดีต่อนายโรนัลด์ กับพวกรวม ๗ คน  เมื่อวันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๕๕  เพื่อขอให้ศาลแพ่งเพิกถอนสัญญาเงินกู้ที่นายโรนัลด์ทำกับบริษัท สินธนาโฮลดิ้งส์ จำกัด  และบริษัท ซิโนแพค ดีเวลอปเม้นท์ (ประเทศไทย) จำกัด  ให้ตกเป็นโมฆะ  ปัจจุบันไม่ทราบว่าคดีดังกล่าวสิ้นสุดแล้วหรือไม่

ซึ่งในวันเดียวกันกับที่หนังสือพิมพ์ประชาชาติธุรกิจฉบับดังกล่าวออกจำหน่ายเป็นวันแรกเมื่อวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๕๕๗  ทุ่งคาฯ ได้ทำหนังสือแจ้งต่อ ตลท.[6]  ว่าตามที่ปรากฏข่าวในหน้าหนังสือพิมพ์ว่าผู้ถือหุ้นทุ่งคาฯ ยื่นฟ้องรัฐบาลไทยนั้น  กรณีดังกล่าวเป็นการใช้สิทธิของผู้ถือหุ้นชาวต่างชาติ  ส่วนในกรณีที่ว่าทุ่งคำซึ่งเป็นบริษัทในเครือของทุ่งคาฯ ได้รับประทานบัตรทำเหมืองทองคำแต่ไม่สามารถขนแร่ออกจากพื้นที่ได้  เพราะชาวบ้านต่อต้านจนส่งผลกระทบต่อการทำธุรกิจนั้น  ขณะนี้ทางทุ่งคาฯ และทุ่งคำอยู่ในระหว่างการแก้ไขปัญหาและอุปสรรคต่าง ๆ ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  ทั้งนี้ กรณีที่ผู้ถือหุ้นชาวต่างชาติได้ใช้สิทธิดังกล่าวนั้น เป็นการใช้สิทธิที่มิได้รับทราบถึงปัญหาและไม่สอดคล้องกับแนวทางในการแก้ไขปัญหาของทางทุ่งคาฯ และทุ่งคำ

ต่อเหตุการณ์นี้  อาจจะเป็นไปได้ว่านายโรนัลด์มีความขัดแย้งจริงกับทุ่งคาฯ  จนเป็นเหตุให้นางสาว Regina ซึ่งเป็นลูกสาวต้องทวงแค้นคืน  แต่สิ่งที่เกิดขึ้นก็อาจเป็นความลวงต่อสาธารณชนได้  เพราะมีอยู่มากมายหลายกรณีที่ความขัดแย้งของผลประโยชเป็นละครตบตาคนดู  จะเห็นได้ว่านายโรนัลด์เองก็ยังคงเป็นผู้ถือหุ้นอยู่ในทุ่งคาฯ ซึ่งอยู่ในกลุ่มผู้ถือหุ้นรายใหญ่  โดยไม่สะทกสะท้านต่อความขัดแย้งที่เกิดขึ้นแต่อย่างใด

ข้อเตือนสติ

หนึ่ง - เหตุแห่งการฟ้องคดีตามกลไก ISDS ของนางสาว Regina Wen Li Ng  คือเหตุแห่งการสร้างสิ่งกีดขวางจนไม่สามารถขนแร่ได้นั้น  เป็นเหตุเดียวกันกับคดีความต่าง ๆ ที่ทุ่งคำฟ้องต่อชาวบ้านถึง ๖ คดี  รวมอีก ๑ คดี เป็น ๗ คดี ที่ทุ่งคำกดดันให้นายก อบต. เขาหลวงเป็นฝ่ายฟ้องชาวบ้านด้วย  ดังนั้น คดีความตามกลไก ISDS ที่ต้องใช้กระบวนการอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศตัดสินคดี  และคดีทั้ง ๗ คดี ตามกระบวนการยุติธรรมของระบบศาลไทยจึงซ้อนทับกัน

ถึงแม้กระบวนการอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศตามกลไก ISDS จะเปิดโอกาสให้ข้ามหัวกระบวนการยุติธรรมของระบบศาลไทยได้  ซึ่งก็ยังคงเป็นที่ถกเถียงว่าแท้จริงแล้ว กลไก ISDS สามารถข้ามหัวกระบวนการยุติธรรมของระบบศาลไทยได้จริงหรือไม่ แค่ไหน อย่างไร  แต่อย่างไรก็ตาม  หากรัฐบาลทหาร คสช. ปล่อยให้กลไก ISDS ข้ามหัวกระบวนการยุติธรรมของระบบศาลไทยได้ก็จะเป็นบทเรียนที่สร้างความถดถอยให้กับการปกครองของรัฐบาลทหาร คสช. ที่ให้ความสำคัญต่อการคุ้มครองผลประโยชน์นักลงทุนมากกว่าความเจ็บไข้ได้ป่วยที่ประชาชนในประเทศนี้ได้รับจากการทำเหมืองทองทุ่งคำ

สอง - ถึงแม้การระงับข้อพิพาทระหว่างรัฐกับเอกชน (Investor - State Dispute Settlement – ISDS)  อันเป็นกลไกภายใต้ความตกลงเพื่อการส่งเสริมและคุ้มครองการลงทุน (Bilateral Investment Treaties – BITs)  หรือความตกลงการค้าเสรี (Free Trade Agreements – FTAs)  กับรัฐบาลของประเทศที่ตนเข้าไปลงทุน  จะเปิดโอกาสให้ข้ามหัวกระบวนการยุติธรรมของระบบศาลไทยได้  แต่ ISDS ก็ยังต้องคำนึงถึงการให้ความคุ้มครองนักลงทุนเพียงแค่ผลกระทบจาก ‘มาตรการที่ออกโดยรัฐ’ เท่านั้น  โดยไม่คุ้มครองนักลงทุนจาก ‘ความเสี่ยงที่เกิดจากการประกอบธุรกิจตามปกติ’ แต่อย่างใด 

                ซึ่งความเจ็บไข้ได้ป่วยของประชาชนในชุมชนทั้ง ๖ หมู่บ้านรอบเหมืองทองทุ่งคำเกิดจากความอ่อนแอและอ่อนด้อยประสิทธิภาพของมาตรการที่ออกโดยรัฐจนเป็นเหตุให้ประชาชนต้องเผชิญความเสี่ยงที่เกิดจากการประกอบธุรกิจตามปกติของเหมืองทองทุ่งคำ