รายงานเผยภายหลัง คสช.ใช้ศาลทหารดำเนินคดีเอาผิดผู้ถูกกล่าวหาว่าขัดขืนคำสั่งให้รายงานตัว กรณีมีอาวุธไว้ในครอบครองโดยผิดกฎหมายและคดีเกี่ยวกับการเมือง  พลเรือนเกือบร้อยถูกนำขึ้นศาลทหารเข้าคิวพิจารณา ไร้สิทธิประกัน อุทธรณ์  อ้างใช้เพื่อเร่งคดีการเมือง ฮิวแมนไรต์วอทช์ชี้ เผด็จการทั่วโลกยังไม่ใช้ศาลทหาร  แนะเลิกนำพลเรือนขึ้นศาลทหาร 

“ในโลกนี้ไม่มีพลเรือนขึ้นศาลทหาร”  นี่คือคำกล่าวที่อาจสรุปสถานการณ์กระบวนการยุติธรรม ที่ใช้จัดการกับความขัดแย้งทางการเมืองหลายประเทศ ได้อย่างดีที่สุด

แม้จะมีผู้โต้แย้งว่า การใช้ศาลทหารกับพลเรือนเป็นสิ่งจำเป็น เนื่องจากสถานการณ์บ้านเมืองไม่ปกติ ก่อนการรัฐประหารประชาชนเสียชีวิตจำนวนมาก ไม่มีการสืบสวนหาตัวผู้กระทำผิด เพื่อให้การรักษาความสงบของบ้านเมืองเป็นไปอย่างเรียบร้อย จึงสมควรใช้กฎอัยการศึกและศาลทหาร

ในอดีต ในช่วงไม่กี่ทศวรรษที่ผ่านมา โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประเทศต่างๆ ต่างผ่านประสบการณ์ความรุนแรง การละเมิดสิทธิมนุษยชน ความไร้ประสิทธิภาพในกระบวนการยุติธรรมและการตกอยู่ภายใต้อำนาจปกครองแบบเผด็จการทหารมาแล้วทั้งสิ้น แต่ไม่เคยมีประเทศใด ใช้ศาลทหารกับพลเรือน

ตาราง 1: ตารางเปรียบเทียบสถานการณ์ทางการเมืองของประเทศต่างๆและการใช้ศาลทหาร

ขณะที่ประเทศไทย เมื่อครั้งเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 คำสั่งของคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ในคดีความผิดต่อสถาบันพระมหากษัตริย์ คดีเกี่ยวกับความมั่นคง ความผิดต่อชีวิต ร่างกาย ขึ้นสู่ศาลทหาร แต่ในทางปฏิบัติ พลเรือนที่ถูกดำเนินคดีในข้อหาต่างๆก็ถูกดำเนินคดีในศาลทหารกรุงเทพ

หลังการรัฐประหาร 2557 โดย คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ออกประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ฉบับที่ 37/2557, 38/2557, และ 50/2557 กำหนดให้ความผิดเกี่ยวกับความมั่นคงของรัฐตามประมวลกฎหมายอาญา ความผิดตามประกาศหรือคำสั่งคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ความผิดเกี่ยวกับการครอบครองอาวุธ และความผิดอื่นๆที่เกี่ยวโยงกัน อยู่ในอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีของศาลทหารทั้งหมด

ถือเป็นครั้งแรกในประเทศไทยและในโลก ที่พลเรือนถูกพิจารณาคดีในศาลทหาร

พลเรือนในศาลทหาร

แม้ไม่มีตัวเลขที่ชัดเจนถึงจำนวนพลเรือนที่อยู่ภายใต้ศาลทหาร แต่จากการรวบรวมพบว่า มีพลเรือนอย่างน้อย 70 รายที่ถูกพิจารณาคดีในศาลทหาร แบ่งเป็น ภาคอีสาน 27 ราย ภาคเหรือ 9 ราย ภาคกลาง 1 ราย และกรุงเทพมหานคร มีอย่างน้อย 32 ราย[7] รวมอย่างน้อย 70 ราย โดยส่วนใหญ่เป็นคดีเกี่ยวกับความมั่นคง

ตาราง 2: จำนวนพลเรือนที่ขึ้นศาลทหารในคดีต่างๆ[8]

หมายเหตุ: พลเรือน 1 คน อาจถูกดำเนินคดีในหลายคดี เช่น ถูกดำเนินคดีทั้งข้อหาไม่ไปรายงานตัวและข้อหาดูหมิ่นพระมหากษัตริย์

กองทัพอ้าง ศาลทหารดำเนินการตามหลักสิทธิมนุษยชน

ก่อนหน้านี้แม่ทัพภาค 3 และสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) อธิบายถึงวิธีพิจารณาคดีของศาลทหารว่า ดำเนินการตามหลักสิทธิมนุษยชนด้วยความยุติธรรม ตามที่ทั่วโลกยอมรับทุกประการ แต่เมื่อเปรียเทียบวิธีพิจารณาคดีของศาลทหารกับศาลยุติรรม พบว่า พลเรือนกลับไม่ได้สิทธิประกันตัว อุทธรณ์ อีกทั้งวิธีพิจารณาคดียังถูกปิดลับ ประชาชนทั่วไปไม่สามารถเข้าฟังได้

ตาราง 3: แนวทางการปฏิบัติระหว่างศาลทหารและศาลพลเรือน ในคดีการเมือง[9]

จากตารางข้างต้น จึงเห็นได้ว่าการใช้ศาลทหารในเวลาไม่ปกติเป็นการตัดตอนกระบวนการยุติธรรม ทำให้ คำพิพากษาหรือคำสั่งจึงยุติอยู่ที่ศาลทหารชั้นต้น เพื่อต้องการให้คดีเสร็จไปโดยเร็ว[10] สอดคล้องกับความเห็นของพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีและหัวหน้าคสช.  ที่ต้องการคงกฎอัยการศึก ทำให้การสอบสวนต่างๆดำเนินการได้อย่างรวดเร็ว[11]

จากศาลทหารสู่มาตรา 44  

1 เมษายน ที่ผ่านมา นายกรัฐมนตรีได้ลงนามยกเลิกกฎอัยการศึกและใช้คำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบ แห่งชาติ ฉบับที่ 3/2558 ซึ่งออกโดยมาตรา 44 ของรัฐธรรมนูญ ฉบับชั่วคราว 2557 ในการรักษาความสงบเรียบร้อย อันเป็นการให้อำนาจอย่างไม่มีข้อจำกัดแก่หัวหน้า คสช. ในด้านการใช้ศาลทหาร แม้ว่าเมื่อยกเลิกกฎอัยการศึกจะไม่ทำให้เป็นศาลทหารในสถานการณ์พิเศษ แต่หากเป็นคดีที่เกิดขึ้นก่อนวันที่ 1 เมษายน 2558 จำเลยก็ยังไม่สามารถอุทธรณ์ได้

เมื่อวันที่ 14 พฤษภาคมที่ผ่านมา ราชกิจจานุเบกษาได้ประกาศพระราชบัญญัติธรรมนูญศาลทหาร (ฉบับที่ 8) พ.ศ. 2558 ซึ่งให้ศาลสามารถตั้งทนายขอแรงให้แก่จำเลยในคดีที่มีโทษร้ายแรงได้  อย่างไรก็ตามการแก้ไขดังกล่าวองค์กรสหประชาชาติมีข้อกังวลว่าจะทำให้นายทหารมีอำนาจคุมตัวพลเรือนได้ โดยไม่ต้องมีหมายศาล และสามารถใช้อำนาจกักขังได้นานถึง 84 วัน อันเป็นการขัดกับหลักการสากล

ฮิวแมนไรต์วอทช์ แนะเลิกนำพลเรือนขึ้นศาลทหาร

สุณัย ผาสุข ที่ปรึกษาฮิวแมนไรต์วอทช์ ประจำประเทศไทย เห็นว่า หลักการที่สำคัญที่สุดคือพลเรือนต้องไม่ขึ้นศาลทหาร และหลักประกันความยุติธรรมตามมาตรฐานสากลต้องถูกรับรอง แต่สิ่งเหล่านี้ไม่เกิดขึ้นในศาลทหารไทย เพราะศาลขาดความเป็นอิสระ ไม่สามารถอุทธรณ์ฎีกาได้ โดยเฉพาะเมื่อมีการนำศาลทหารมาใช้กับคดีทางการเมือง ซึ่งคือใช้กับพลเรือน ดังนั้น ข้อเรียกร้องมีเพียงอย่างเดียวและไม่สามารถผ่อนปรนได้คือ ยกเลิกการนำพลเรือนขึ้นศาลทหาร

เพื่อพิจารณาถึงข้อกฎหมายระหว่างประเทศ คณะกรรมการนิติศาสตร์สากล ได้ออกแถลงการณ์เรียกร้องให้โอนจำเลยในศาลทหารไปสู่ศาลพลเรือน เนื่องจากขัดกับกติการะหว่างเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง และรายงานของสหประชาชาติได้ระบุเรื่องดังกล่าวไว้อย่างชัดเจน[12]

ท้ายสุด กระบวนการพิจารณาคดีในศาลทหารที่เกิดขึ้น  อาจเป็นไปเพื่อประโยชน์ทางการเมือง

อ่าน 'จับตา': “คำสั่งหัวหน้า คสช.ที่อาศัยอำนาจตามรัฐธรรมนูญชั่วคราว ม.44”  
http://www.tcijthai.com/tcijthainews/view.php?ids=5593