สถาปนิกแนะรัฐสร้างทางเลือกด้านที่อยู่อาศัยให้ คนจนเมือง ชี้นโยบายที่ผ่านเน้นช่วยชนชั้นกลางเป็นหลัก (ขอบคุณภาพจาก เครือข่ายวิชาการเพื่อพัฒนาพื้นที่ริมคลอง)

กลไกตลาดเปิดโอกาสให้คนกลุ่มหนึ่งสะสมความมั่งคั่งไปได้เรื่อยๆ ส่วนคนอีกกลุ่มหนึ่งทำไม่ได้ น่าสนใจว่ารัฐไม่เคยพูดถึงนโยบายการเช่าเลย ทั้งที่ผู้คนจำนวนมากในเมืองเช่าที่คนอื่นอยู่ 

26 ธ.ค. 58 เครือข่ายวิชาการเพื่อพัฒนาพื้นที่ริมคลองกล่าวถึงปัญเรื่องที่อยู่อาศัยของคนจนเมืองว่า ผศ.ดร.อภิวัฒน์ รัตนวราหะ อาจารย์ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้เขียนหนังสือ ‘ปริทัศน์สถานภาพความรู้ เศรษฐกิจที่ดินของประเทศไทย’ อธิบายว่า ปัญหาที่ดินกับคนจนในเมืองสะท้อนการเปลี่ยนแปลงของนโยบายของรัฐในเรื่องที่ดินกับที่อยู่อาศัยในเมือง ที่เมื่อก่อนรัฐค่อนข้างจะเป็นตัวหลักในการจัดหาที่ดินและที่อยู่อาศัยให้กับคนที่ด้อยโอกาส

ผศ.ดร.อภิวัฒน์ กล่าวเชิงตั้งข้อสังเกตว่า คนด้อยโอกาสอาจจะไม่ใช่คนจนจริง เพราะคนจนเมื่อก่อนอยู่ในชนบทเป็นหลัก นโยบายที่ดินสำหรับคนจนสมัยก่อนจะไปพร้อมกับนโยบายที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ดังนั้น ที่ดินสมัยก่อนเวลาพูดถึงที่ดินในเมืองและที่อยู่อาศัยจึงรู้สึกว่าเป็นนโยบายสำหรับชนชั้นกลาง สิ่งที่ปรากฏชัดเจนคือ ที่อยู่อาศัยและที่ดินในเมืองถูกปล่อยให้เป็นหน้าที่ของกลไกตลาดในการจัดสรร ซึ่งคนที่แบกรับภาระคือ “คนจนเมือง”

“คนจนในเมืองก็ต้องเป็นคนรับเคราะห์ ตลาดจัดสรรให้เท่าไหร่ก็แค่นั้น ส่วนคนที่หาไม่ได้ตามกลไกตลาดก็ต้องดิ้นรนไป ที่พูดแบบนี้ไม่ได้หมายความว่ากลไกตลาดเลวร้าย อันที่จริงกลไกตลาดช่วยให้เกิดการสร้างที่อยู่อาศัยจำนวนมากได้ดีกว่ารัฐและช่วยคนจนได้ในระดับหนึ่ง แต่ต้องเป็นคนจนที่สามารถสร้างเนื้อสร้างตัวและมีกำลังซื้อในระดับหนึ่ง" 

อย่างไรก็ตาม ปัญหาของกลไกตลาดอยู่ที่มันผลักราคาที่ดินจนสูงขึ้นมาก ที่อยู่อาศัยในราคาที่พอเอื้อมถึงจึงต้องขยับออกไปไกลจากตัวเมืองและแหล่งงาน ดังนั้นกลไกตลาดจึงทำให้คนเหล่านี้ไม่สามารถอยู่ใกล้ที่ทำงานได้ เพราะรัฐไม่ได้คิดไว้ก่อนว่าคนเหล่านี้ต้องอยู่ในเมือง จึงไม่มีที่ดินของรัฐในเมืองที่จะพัฒนาได้ กลายเป็นเหยื่อของกลไกตลาด ตรงนี้เป็นหน้าที่ของรัฐที่จะต้องทำอะไรสักอย่างให้คนแหล่งงานได้ยังไม่รวมถึงคนที่อยู่ในชุมชนแออัดที่คุณภาพที่อยู่อาศัยและสิ่งแวดล้อมไม่ดีที่ยังไม่ได้รับการพัฒนา ซึ่งยังมีอยู่หลายแห่ง แต่รัฐและกลไกตลาดก็ไม่สามารถจัดการได้