ไม่ใช่ ‘อาวุธหนัก’ อย่าง เครื่องบิน รถถัง หรือขีปนาวุธ ที่ทำลายชีวิตมนุษย์ในโลกนี้มากที่สุด แต่กลับเป็น ‘อาวุธเบา’ อย่าง ‘ปืน’ กว่า 875 ล้านกระบอกที่หมุนเวียนทั่วโลก ผลิตจากบริษัทยิบย่อยกว่า 1,000 แห่ง จากเกือบ 100 ประเทศ หาซื้อง่ายผ่านตลาดมืด ไร้การควบคุม คร่าชีวิตหลายแสนคนต่อปี Small Arms Survey จัดไทยอยู่ในระดับ Tier 3 'ประเทศผู้นำเข้าหลัก' ร่วมกับอีก 13 ประเทศ อย่าง อังกฤษ รัสเซีย และอิสราเอล ที่มาภาพประกอบ: smallarmssurvey.org

ทั่วโลกยังเสียชีวิตจากสงครามและการปราบปรามยาเสพติด

สถิติผู้เสียชีวิตในสถานการณ์ความขัดแย้งด้วยอาวุธในพื้นที่ต่าง ๆ ของโลกในปี 2016 พบว่ามีผู้เสียชีวิตประมาณ 157,000 ราย ลดลงจาก 167,000 รายในปี 2015 และ 180,000 รายในปี 2014 โดยสงครามในซีเรียยังคงเป็นสถานการณ์ที่ ‘ร้ายแรงที่สุดในโลก’ ที่มีผู้เสียชีวิตนับตั้งแต่เริ่มสงครามในปี 2011 มาถึงปัจจุบันรวมกว่า 290,000 รายแล้ว ส่วนสงครามในอิรักและอัฟกานิสถานปี 2016 มีผู้เสียชีวิตประมาณ 17,000 ราย และ 16,000 ราย ตามลำดับ ที่น่าสนใจคือประเทศที่เสียชีวิตรองลงมาจากซีเรีย กลับไม่ค่อยได้รับความสนใจจากสื่อและประชาคมระหว่างประเทศ นั่นคือ ‘สงครามยาเสพติด’ ที่ประเทศเม็กซิโก มีผู้เสียชีวิตมากเป็นอันดับ 2 ของโลกในปี 2016 ประมาณ 23,000 ราย จำนวนผู้ถูกฆาตกรรมเพิ่มขึ้นใน 22 รัฐจาก 32 รัฐของเม็กซิโก โดยในปี 2015 เสียชีวิต 17,000 ราย และ 15,000 รายในปี 2014 [1] [2]

ส่วนสถานการณ์ความขัดแย้งที่อิรัก ณ เดือน ก.ค. 2017 กองกำลังรัฐบาลอิรักเข้าเคลียร์พื้นที่ยึดครองแห่งสุดท้ายของกลุ่มไอเอส (ISIS) ในเมืองโมซุล (Mosul) ได้สำเร็จ ทำให้เมืองแห่งนี้ได้รับการปลดปล่อยอย่างสมบูรณ์หลังตกอยู่ใต้เงาของไอเอสมาเป็นเวลานานถึง 3 ปี ทั้งนี้การสู้รบเพื่อชิงเมืองโมซุลคืนจากการยึดครองของไอเอส ใช้เวลาทั้งสิ้น 9 เดือน ทำให้มีพลเรือนเสียชีวิตไปหลายพันคน และมีผู้พลัดถิ่นที่อยู่อาศัยอีกราว 920,000 คน สหประชาชาติประมาณการว่า การสู้รบได้ทำให้อาคารบ้านเรือนในเขตเมืองเก่าของเมืองโมซุล ถูกทำลายไป 490 แห่ง และได้รับความเสียหายอีกกว่า 5,000 แห่ง การสู้รบยังทำให้ชาวเมืองโมซุลต้องเผชิญกับวิกฤตด้านมนุษยธรรมอย่างร้ายแรง โดยผู้พลัดถิ่นที่หนีภัยการสู้รบขาดแคลนทั้งน้ำ อาหาร และการรักษาพยาบาลที่จำเป็น [3]

อุตสาหกรรม ‘อาวุธหนัก’ เฟื่องสูงสุดหลังสงครามเย็น

ปัจจุบันการค้าขาย 'อาวุธหนัก' (heavy arms) ในโลกได้พุ่งสูงขึ้นอย่างมากนับตั้งแต่หลังสงครามเย็น ที่มาภาพประกอบ: defense.gov

สำนักข่าว Aljazeera รายงานไว้เมื่อต้นปี 2017 ว่าการค้าขาย 'อาวุธหนัก' (heavy arms) ในโลกได้พุ่งสูงขึ้นอย่างมากนับตั้งแต่หลังสงครามเย็น ตามรายงานของ Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) ระบุว่า 10 ประเทศที่ส่งออกอาวุธมากที่สุดคิดเป็น 90% ของยอดขายทั่วโลก มีการศึกษาที่บ่งชี้ว่าการค้าอาวุธของโลกได้ถึงจุดสูงสุดนับตั้งแต่สิ้นสุดสงครามเย็นในปี 1991 ผู้ส่งออกอาวุธมากที่สุด 5 อันดับแรกของโลก ได้แก่ สหรัฐฯ รัสเซีย เยอรมนี ฝรั่งเศส และจีน คิดเป็นสัดส่วน 74% ของปริมาณการส่งออกทั้งหมด รายงานของ SIPRI ยังกล่าวว่าในตะวันออกกลางการนำเข้าอาวุธได้เพิ่มขึ้นในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา ซึ่งมีอินเดีย ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เป็นประเทศผู้นำเข้าอาวุธที่สำคัญที่สุด [4]

ปริมาณการถ่ายโอนอาวุธได้เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2004 และเพิ่มขึ้น 8.4% เมื่อเปรียบเทียบระหว่างช่วงปี 2007-2011 และ 2012-2016 ตามข้อมูลใหม่ที่เผยแพร่โดย SIPRI โดยเฉพาะอย่างยิ่งการถ่ายโอนอาวุธในช่วงปี 2012-16 มีจำนวนมากที่สุดเมื่อนับเป็นช่วง ช่วงละ 5 ปี นับตั้งแต่สิ้นสุดสงครามเย็น การหลั่งไหลของอาวุธเข้าสู่เอเชีย โอเชียเนีย และตะวันออกกลางได้เพิ่มขึ้นจากช่วงปี 2007–11 เมื่อเทียบกับช่วง 2012-16 ขณะที่ในยุโรป แอฟริกา อเมริกาเหนือ-ใต้ ได้ลดลง ยกเว้นเม็กซิโกที่มีการนำเข้าเพิ่มขึ้น 184% ในช่วง 2012-16 เมื่อเทียบกับ 2007-11 การนำเข้าอาวุธของประเทศในเอเชียและโอเชียเนียเพิ่มขึ้น 7.7% จากช่วงปี 2007-11 เมื่อเทียบกับ 2012-16 และคิดเป็น 43% ของการนำเข้าทั่วโลกในช่วงปี 2012-16 ซึ่งมีอินเดียเป็นประเทศผู้นำเข้ารายใหญ่ที่สุดในโลกในปี 2012-16 โดยคิดเป็น 13% ของยอดรวมทั่วโลก ช่วงปี 2007-11 เมื่อเทียบกับ 2012-16 อินเดียได้เพิ่มการนำเข้าอาวุธ 43% การนำเข้าของอินเดียในปี 2012-16

การนำเข้าโดยประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพิ่มขึ้น 6.2% จากช่วง 2007-11 เมื่อเทียบกับ 2012-16 อัตราการนำเข้าของเวียดนามสูงขึ้นอย่างมากจากการเป็นผู้นำเข้าอันดับที่ 29 ของโลกในช่วง 2007-11 ขยับขึ้นสู่อันดับที่ 10 ของโลกในช่วง 2012-16 จากการนำเข้าอาวุธเพิ่มขึ้นถึง 202% สำหรับประเทศในตะวันออกกลางจากช่วงปี 2007-11 เทียบกับ 2012-16 การนำเข้าอาวุธเพิ่มขึ้นถึง 86% และคิดเป็น 29% ของการซื้อทั่วโลกในปี 2012-16 โดยซาอุดิอาระเบียเพิ่มขึ้น 212% และกาตาร์เพิ่มขึ้น 245%

สหรัฐอเมริกาเป็นผู้ส่งออกอาวุธอันดับหนึ่งของโลก โดยคิดเป็น 1 ใน 3 ของทั้งหมด ด้วยส่วนแบ่งการส่งออกอาวุธทั่วโลก 1 ใน 3 โดยในช่วง 2012-16 เพิ่มขึ้น 21% เมื่อเทียบกับช่วง 2007-11 เกือบครึ่งหนึ่งของการส่งออกได้เข้าไปสู่ตะวันออกกลาง และได้ให้บริการอาวุธแก่ประเทศต่าง ๆ อย่างน้อย 100 ประเทศทั่วโลก อันดับ 2 คือรัสเซียที่มีสัดส่วน 23% ของการส่งออกทั้งโลกในช่วงปี 2012-16 โดย 70% ของการส่งออกได้เข้าไปสู่ 4 ประเทศ ได้แก่ อินเดีย เวียดนาม จีน และแอลจีเรีย สัดส่วนการขายอาวุธของจีนเพิ่มขึ้นจาก 3.8% เป็น 6.2% จากอาวุธที่ขายกันทั่วโลกเมื่อเทียบระหว่างช่วง 2007-11 กับ 2012-16 ซึ่งเป็นการขยับขึ้นมาสู่ระดับเดียวกันกับฝรั่งเศสและเยอรมนีที่มีสัดส่วนอยู่ที่ 6% และ 5.6% ตามลำดับ แม้ว่าการนำเข้าโดยประเทศในยุโรปลดลงอย่างมากถึง 36% แต่การส่งมอบเครื่องบินรบขั้นสูงไปยังยุโรปที่เริ่มขึ้นในช่วง 2012-16 ก็ยังจะมีการส่งมอบเพิ่มเติมในอนาคต ซึ่งจะทำให้ปริมาณการนำเข้าเพิ่มขึ้นในหลายปีข้างหน้า [5]

‘อาวุธเบา’ คร่าชีวิตมนุษย์มากกว่า ‘อาวุธหนัก’

อาวุธเบา (small arms และ light weapons หรือที่เรียกรวมกันว่า SALW) ได้เพิ่มความถี่และความรุนแรงของความขัดแย้งในปัจจุบันและทำให้การฟื้นฟูสันติภาพมีความซับซ้อนมากขึ้น อาวุธดังกล่าวสามารถหาได้จากตลาดนานาชาติทั้งถูกกฎหมายและผิดกฎหมาย ที่มาภาพประกอบ: seesac.org

อย่างไรก็ตาม จากที่ได้ระบุเรื่องสงครามยาเสพติดในเม็กซิโกไว้ข้างต้น John Chipman หัวหน้าฝ่ายบริหารและผู้อำนวยการ International Institute for Strategic Studies (IISS) ให้ความเห็นไว้ว่า "นี่เป็นเรื่องที่น่าแปลกใจมาก เมื่อพิจารณาจากจำนวนผู้เสียชีวิตจากความรุนแรงในเม็กซิโก กลับเป็นเรื่องของอาวุธประเภทที่มนุษย์คนเดียวสามารถใช้งานได้" [6]

เช่นเดียวกับในหนังสือ Light Weapons and Civil Conflict: Controlling the Tools of Violence มีส่วนหนึ่งระบุว่า "อีกลักษณะหนึ่งของความขัดแย้ง คือความจริงที่ว่าการตายและความทุกข์ทรมานอย่างกว้างขวางไม่ใช่ผลมาจากอาวุธจำพวก รถถัง เครื่องบินรบ เรือรบ แต่เกิดจาก small arms และ light weapons" (มักเขียนสั้น ๆ ว่า ‘SALW’ โดยในรายงานชิ้นนี้จะขอเรียกว่า ‘อาวุธเบา’) โดยใช้คำจำกัดความของสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ (8 ธ.ค. 2005) ที่ว่า small arms คือ อาวุธที่มนุษย์คนเดียวสามารถถือ เคลื่อนย้าย ใช้งานได้, ส่วน light weapons คือ อาวุธที่มนุษย์ประมาณ 3 คน สามารถเคลื่อนย้ายได้ แม้เมื่อถึงเวลาใช้งาน จะมีเพียงคนเดียวที่ลงมือ ซึ่งองค์กร Small Arms Survey จะใช้เพียงคำว่า small arms แต่จะหมายถึงทั้ง small arms และ light weapons หรือ SALW ที่รวมถึง ลูกกระสุน และส่วนต่าง ๆ ของอาวุธนั้น ๆ ซึ่งอาวุธเบาที่แพร่หลายอยู่ทั่วโลกนั้นได้เพิ่มความถี่และความรุนแรงของความขัดแย้งในปัจจุบัน และทำให้การฟื้นฟูสันติภาพมีความซับซ้อนมากขึ้น อาวุธดังกล่าวสามารถหาได้จากตลาดนานาชาติทั้งถูกกฎหมายและผิดกฎหมาย [7] [8] [9]

หากพิจารณาตามนี้ เมื่อดูข้อมูลสาเหตุการเสียชีวิตจากสงครามในซีเรียและอิรัก จะพบว่าซีเรียที่ดำเนินสงครามมาตั้งแต่ปี 2011-ปัจจุบัน เสียชีวิตจากอาวุธเบา (โดนยิง+โดนระเบิด) ใกล้เคียงกับอาวุธขนาดใหญ่ (ปืนใหญ่จากเครื่องบิน+รถถัง) ข้อมูลนี้ถูกรวบรวมโดย Violations Documentation Center in Syria (VDC) องค์กรไม่แสวงหากำไรที่มีฐานในสวิตเซอร์แลนด์ [10] (ส่วนจำนวนผู้เสียชีวิตที่มักปรากฏในสื่อว่าสงครามในซีเรียเสียชีวิตไปแล้วประมาณ 4 แสนราย เป็นข้อมูลจากองค์การสหประชาชาติ ซึ่งยังมิได้แจกแจงรายละเอียดของข้อมูลแต่อย่างใด) ส่วนสงครามในอิรักนั้น Iraq Body Count ได้รวบรวมข้อมูลไว้ ซึ่งชัดเจนว่าเสียชีวิตจากอาวุธเบาเป็นส่วนใหญ่ [11]

ปัจจุบันมีอาวุธเบาประมาณ 875 ล้านชิ้นที่หมุนเวียนทั่วโลก ผลิตโดยกว่า 1,000 บริษัท จากเกือบ 100 ประเทศ Small Arms Survey องค์กรที่รวบรวมและเรียบเรียงข้อมูลเกี่ยวกับอาวุธเบา ตั้งอยู่ที่เจนีวาประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ได้ประเมินการค้าขายอาวุธเบาไว้ โดยระบุว่าการประเมินที่ถูกต้องเป็นสิ่งที่ยากและซับซ้อนเนื่องจากความไม่สมัครใจของหลาย ๆ ชาติในการรายงานต่อสาธารณชนเกี่ยวกับการผลิต, การส่งออก และการนำเข้าอาวุธเบา ทำให้การวิเคราะห์กิจกรรมที่ผิดกฎหมายของบริษัทประเภทนี้ทำได้ยากมากขึ้น และผู้ส่งออกที่สำคัญจำนวนมากไม่ได้เป็นผู้ผลิตรายใหญ่ [12]

Small Arms Survey ได้เผยแพร่รายงาน Monitoring Trends in Violent Deaths เมื่อ ก.ย. 2016 ประเมินค่าเฉลี่ยของจำนวนผู้เสียชีวิตจากอาวุธเบารวมสถานการณ์ความขัดแย้งด้วยอาวุธ ในช่วงปี 2010-2015 ในทุก ๆ ปีมีประมาณ 535,000 ชีวิตที่ถูกฆ่า แต่จำนวนผู้เสียชีวิตจากสถานการณ์ความขัดแย้งกันด้วยอาวุธทั่วโลก (เช่น ซีเรีย เม็กซิโก อิรัก อัฟกานิสถาน ฯลฯ) โดยประมาณ ได้แก่ 157,000 รายในปี 2016, 167,000 รายในปี 2015 และ 180,000 รายในปี 2014 ทั้งนี้ ค่าเฉลี่ยทั่วโลกที่เสียชีวิตด้วยอาวุธเบา ในช่วง 2010-2015 นั้น สูงกว่าช่วง 2004-09 และ 2007-12 ซึ่งเมื่อแยกเอาเพียงจำนวนผู้เสียชีวิตจากความขัดแย้งกันด้วยอาวุธที่เพิ่มขึ้นเช่นกัน ผู้เสียชีวิตจากความขัดแย้งดังกล่าวเฉลี่ยแล้วในช่วงปี 2004-09 อยู่ที่ปีละประมาณ 55,000 ราย ช่วงปี 2007-12 เพิ่มขึ้นเป็นปีละประมาณ 70,000 ราย และในช่วง 2010-15 ยังเพิ่มขึ้นอีกเป็นปีละประมาณ 90,000 ราย โดยเกิดขึ้นที่ อัฟกานิสถาน อิรัก ซีเรีย เป็นส่วนใหญ่ แม้ว่าอัตราการฆาตกรรมทั่วโลกกำลังลดลงอย่างต่อเนื่อง แต่ไม่มากพอที่จะชดเชยการเสียชีวิตจากความขัดแย้งกันด้วยอาวุธที่เพิ่มขึ้นในปี 2010-15 กระนั้นก็ตาม 83% ของผู้เสียชีวิตอยู่ 'นอก' สถานการณ์ความขัดแย้ง ส่วนผู้เสียชีวิตจากสถานการณ์ดังกล่าวโดยตรงมีเพียง 17% เท่านั้น [13]

‘แอฟริกา’ สังเวียนหลัก ในการประลองอาวุธเบา

ในแอฟริกา กลุ่มบุคคลที่ไม่ใช่เจ้าหน้าที่รัฐซื้ออาวุธโดยไม่ได้รับอนุญาตจากตลาดมืดและอาวุธที่ถูกผลิตตามท้องถิ่น ที่มาภาพประกอบ: Sven Torfinn/Oxfam

คำถามเกี่ยวกับอาวุธที่ไม่สามารถควบคุมได้นั้น องค์กร Oxfam ได้จัดทำรายงาน THE HUMAN COST OF UNCONTROLLED ARMS IN AFRICA เผยแพร่เมื่อ มี.ค. 2017 โดยระบุว่าการเคลื่อนย้ายถ่ายโอนอาวุธอย่างผิดกฎหมาย เป็นปัญหาสำคัญสำหรับความไม่สงบที่เกิดขึ้นเป็นประจำในทวีปแอฟริกา ความหนาแน่นของอาวุธเบาที่ไม่สามารถควบคุมได้จำนวนกว่า 100 ล้านชิ้น ในพื้นที่ที่ขัดแย้งกันด้วยอาวุธและสภาพแวดล้อมที่ท้าทายต่อความปลอดภัยอื่น ๆ มักทำให้เกิดความขัดแย้งรุนแรงขึ้นและยืดเยื้อ ซึ่งส่งผลกระทบต่อความสามัคคีและความไว้วางใจทางสังคมจนเป็นเหตุให้ต้องย้ายถิ่นที่อยู่อาศัย การประสบกับความรุนแรงทางเพศ การบาดเจ็บและการเสียชีวิต ความขัดแย้งส่วนใหญ่ในแอฟริกาเกี่ยวข้องกับกลุ่มบุคคลที่ไม่ใช่เจ้าหน้าที่รัฐที่ใช้อาวุธที่ได้มาแบบผิดกฎหมาย พวกเขาใช้วิธีการซื้ออาวุธโดยไม่ได้รับอนุญาตโดยเฉพาะจากตลาดมืดและอาวุธที่ถูกผลิตตามท้องถิ่น

ข้อมูลจาก Council of Foreign Relations ระบุว่าการค้าอาวุธแบบผิดกฎหมายในปี 2012 มีมูลค่าประมาณ 1 พันล้านเหรียญสหรัฐฯ ซึ่งเป็นสัดส่วนระหว่าง 10% ถึง 20% ของการค้าอาวุธเบาทั่วโลก โดยประมาณการกันว่ามี 100 ล้านชิ้นที่หมุนเวียนในทวีปแอฟริกา หากแยกเอาเฉพาะอาวุธปืน การครอบครองปืนต่อประชากร 100 คน ที่มีข้อมูลได้แก่ แอลจีเรีย 7.6, แองโกลา 17.3, สาธารณรัฐแอฟริกากลาง 1.0, ไอเวอรีโคสต์ 2.4, คองโก 1.4, กานา 8.55, ลิเบีย 15.5, มาลี 1.1, โมซัมบิก 5.1, ไนจีเรีย 1.5, แอฟริกาใต้ 6.61, ซูดานใต้ 28.23, ซูดาน 5.5, โซมาเลีย 9.1, ยูกันดา 1.4

การเติบโตและกิจกรรมของกลุ่มศาสนาที่ฝักใฝ่อุดมการณ์หัวรุนแรง มีส่วนสำคัญในการแพร่กระจายและการใช้อาวุธผิดกฎหมายในแอฟริกา การครอบครองอาวุธเบา โดยกลุ่มหัวรุนแรงได้สร้างความเสียหายต่อความมั่นคงในตะวันตก ตะวันออกเฉียงเหนือ และตอนเหนือของทวีปแอฟริกา จากประมาณการของ UNDP มีผู้เสียชีวิต 24,771 รายและบาดเจ็บ 5,507 คนในช่วงปี 2011-2015 โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่ไนจีเรียและโซมาเลีย

การนำเข้าอาวุธอย่างถูกต้องตามกฎหมายของประเทศในทวีปแอฟริกาเพิ่มขึ้น 45% เมื่อเปรียบเทียบระหว่างช่วงปี 2005-09 กับ 2010-14 แต่ยังเป็นเพียง 1.5% ของการถ่ายโอนอาวุธทั่วโลก อาวุธส่วนใหญ่ในทวีปแอฟริกาทั้งถูกกฎหมายและผิดกฎหมายมาจากนอกทวีป เพราะนอกเหนือจากแอฟริกาใต้ อียิปต์ และซูดานแล้ว ประเทศที่เหลือมีข้อจำกัดในการผลิตอาวุธและกระสุน โดย 95% ของอาวุธที่ใช้ในแอฟริกามาจากนอกทวีป บางประเทศที่ส่งออกอาวุธเข้าไปยังแอฟริกา เช่น จีน อิสราเอล ตุรกี ยูเครน และสหรัฐฯ ยังไม่ได้ให้สัตยาบันหรือเข้าร่วมในสนธิสัญญาว่าด้วยการค้าอาวุธของสหประชาชาติ (Arms Trade Treaty) [28]

ไทยติดอันดับ ‘ผู้นำเข้าหลัก’ ในตลาดอาวุธเบาโลก

การซื้อขายเฉพาะอาวุธเบา ที่สื่อระดับโลกมักไม่ได้รายงานนั้น Small Arms Survey ได้เผยแพร่ข้อมูล Trade Update 2016 Transfers and Transparency เมื่อ มิ.ย. 2016 ด้วยการสนับสนุนจากกระทรวงการต่างประเทศและการค้าของออสเตรเลีย ระบุว่าในปี 2013 มี 57 ประเทศที่ถือได้ว่าเป็นผู้นำเข้าอาวุธเบา ‘รายหลัก’ (major importers) ที่มีมูลค่าการนำเข้าอาวุธอย่างน้อย 10 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ขึ้นไป ส่วนผู้นำเข้า ‘รายใหญ่’ (top importers) ที่นำเข้าอาวุธเบามูลค่าตั้งแต่ 100 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ขึ้นไป ในปี 2013 เฉพาะผู้นำเข้ารายหลักและรายใหญ่นี้มีมูลค่าการซื้อ-ขายประมาณ 5.8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เพิ่มขึ้น 17% เมื่อเทียบกับปี 2012

ประเทศผู้นำเข้าที่สำคัญ ‘รายใหญ่’ คือกลุ่ม Tier 1 มี 1 ประเทศ คือ สหรัฐอเมริกา กลุ่ม Tier 2 มี 7 ประเทศได้แก่ แคนาดา เยอรมนี สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ซาอุดีอาระเบีย ออสเตรเลีย ฝรั่งเศส และนอร์เวย์ ส่วนผู้นำเข้าอาวุธเบา ‘รายหลัก’  กลุ่ม Tier 3 มี 13 ประเทศ ได้แก่ สหราชอาณาจักร ไทย รัสเซีย อินโดนีเซีย อิตาลี ตุรกี เบลเยียม มาเลเซีย เม็กซิโก จอร์แดน สเปนอิสราเอล และฟิลิปปินส์ และกลุ่ม Tier 4 มี 36 ประเทศ ได้แก่ ออสเตรีย เลบานอน เดนมาร์ก โคลัมเบีย สวิตเซอร์แลนด์ สวีเดน โปรตุเกส เนเธอแลนด์ ปากีสถาน แอฟริกาใต้ เชค เกาหลีใต้ อียิปต์ โปแลนด์ สโลวาเกีย ฟินแลนด์ นิวซีแลนด์ ญี่ปุ่น สิงคโปร์ ยูเครน เอสโตเนีย คูเวต คาซัคสถาน ชิลี กาตาร์ กัวเตมาลา บราซิล ปารากวัย เปรู อาร์เจนตินา โอมาน ฮังการี อิรัก ลัตเวีย ซูดาน และโดมินิกัน

มูลค่ารวมของอาวุธเบาที่นำเข้าโดยผู้นำเข้าที่มีมูลค่าตั้งแต่ 100 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ขึ้นไป ได้เพิ่มขึ้น 23% เมื่อเทียบกับปี 2012 คือจาก 3 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ  เป็น 3.8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ การเพิ่มขึ้นนี้เป็นผลมาจากการนำเข้าโดยสหรัฐฯ ซึ่งเพิ่มขึ้นเป็น 2.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ จาก 1.9 พันล้านดอลลาร์ และในปี 2013 การนำเข้าอาวุธเบาของผู้นำเข้ารายใหญ่และรายหลักในตะวันออกกลางมีมูลค่ามากกว่าปี 2012 มากถึง 84%

ประเทศผู้นำเข้ารายใหญ่หน้าใหม่เมื่อดูจากปี 2012 กับ 2013 ได้แก่ นอร์เวย์ ที่มีการนำเข้าเพิ่มขึ้นจาก 64 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ใน เป็น 105 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ซาอุดีอาระเบีย 54 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เป็น 161 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ 71 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เป็น 168 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ในทางกลับกัน มูลค่าการนำเข้าอินโดนีเซีย สหราชอาณาจักร และไทย ลดลงประมาณ 25% ทำให้ประเทศกลุ่มนี้เลื่อนลงมาจากประเทศผู้นำเข้ารายใหญ่ กลายเป็นประเทศผู้นำเข้าหลัก จากปี 2012 กับ 2013 อินโดนีเซียนำเข้าลดลงจาก 111 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ลดลงเหลือ 81 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ สหราชอาณาจักรจาก 121 ล้านดอลลาร์ เป็น 91 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ และประเทศไทยจาก 116 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เป็น 88 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ

ในบรรดาผู้นำเข้าหลักรายใหม่ที่คิดมีมูลค่าการนำเข้าอาวุธเบา มูลค่าไม่ต่ำกว่า 10 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ในปี 2013 กาตาร์ได้เพิ่มขึ้นอย่างมากจาก 2 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ  กลายเป็น 16 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ จากปี 2012 และ 2013 เป็นการเพิ่มขึ้นอย่างสูงแบบเดียวกับประเทศในภูมิภาคเดียวกัน ในปี 2013 การนำเข้าของประเทศผู้นำเข้ารายใหญ่และผู้นำเข้ารายหลักในตะวันออกกลางมีมูลค่าสูงปี 2012 ถึง 84% ในปี 2555 โดยเพิ่มขึ้นจาก 342 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เพิ่มขึ้นเป็น 630 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ

ผู้นำเข้ารายใหญ่และรายหลักคิดเป็น 95% ของการค้าอาวุธเบาทั้งโลกในปี 2013 โดยรายใหญ่คิดเป็น 63% และรายหลักคิดเป็น 32% และในปีเดียวกัน การนำเข้าของสหรัฐฯ เพียงประเทศเดียวคิดเป็นสัดส่วนถึง 42% ของการนำเข้าอาวุธเบาทั้งโลก 

ตามที่ระบุไว้ข้างต้นว่า การประเมินที่ถูกต้องเป็นสิ่งที่ยากและซับซ้อนเนื่องจากความไม่สมัครใจของหลาย ๆ ชาติในการรายงานต่อสาธารณชนเกี่ยวกับการผลิต, การส่งออก และการนำเข้า ทำให้การวิเคราะห์กิจกรรมที่ผิดกฎหมายของบริษัทประเภทนี้ทำได้ยากมากขึ้น อย่างไรก็ตาม รายงานของ Small Arms Survey ก็ได้ระบุประเทศที่ส่งออกอย่างโปร่งใสที่สุด (most transparent) ว่ามีเพียง 3 ประเทศ ได้แก่ เยอรมนี สหราชอาณาจักร และเนเธอร์แลนด์ ส่วนกลุ่มที่โปร่งใสน้อยที่สุด (least transparent) ได้แก่ อิหร่าน เกาหลีเหนือ ซาอุดิอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ [32]

นอกจากนี้ ความสลับซับซ้อนในการตรวจสอบตลาดอาวุธเบา ข้อมูลหลายแหล่งมักจะประเมินตัวเลขการซื้อขายอาวุธเบานี้ไม่ตรงกัน แต่กระนั้นตลาดนี้ก็มีมูลค่าในระดับพันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ อย่างแน่นอน โดยในปี 2014 นั้น Global Financial Integrity ได้ระบุไว้ในรายงาน Transnational Crime and the Developing World คาดว่าการซื้อขายอาวุธเบามีมูลค่าประมาณ 1.7 ถึง 3.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ [33] ส่วนงานวิจัยของ Grand View Research ประเมินว่าในปี 2015 ตลาดการซื้อขายอาวุธที่ต้องใช้งานโดยคน 3 คน หรือ light weapons มีมูลค่ากว่า 55% ของการซื้อขายทั้งหมด เป็นการซื้อขายเพื่อนำไปใช้ในการทหารมีมูลค่ากว่า 50% ของทั้งหมด ส่วนที่ซื้อขายเพื่อนำไปใช้ในการบังคับใช้กฎหมาย (ให้แก่ตำรวจและเจ้าหน้าที่รัฐ) มีมูลค่ากว่า 4.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ [34]

หมายเหตุ: คำว่า ‘อาวุธเบา’ ในรายงานชิ้นนี้ กองบรรณาธิการ TCIJ ได้ใช้ตามความจำกัดความของ 'SALW' ที่หมายความคลอบคลุมถึง small arms และ light weapons

อ้างอิง

[1] Armed Conflict Survey The worldwide review of political, military and humanitarian trends in current conflicts (Editor’s Introduction) (iiss.org, 9/5/2017)
[2] Report: Mexico was second deadliest country in 2016 (cnn.com, 11/5/2017)
[3] ผู้นำอิรักประกาศชัยชนะเหนือไอเอสอย่างเป็นทางการ (bbc.com, 10/7/2017)
[4] The 10 countries that export the most major weapons (aljazeera.com, 22/2/2017)
[5] Increase in arms transfers driven by demand in the Middle East and Asia, says SIPRI (sipri.org, 20/2/2017)
[6] Report: Mexico was second deadliest country in 2016 (cnn.com, 11/5/2017)
[7] Small Arms and Light Weapons (wikipedia.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[8] Definitions of Small Arms and Light Weapons (smallarmssurvey.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[9] Small Arms and Light Weapons: Controlling the Real Instruments of War (armscontrol.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[10] STATISTICAL REPORT ON VICTIMS (vdc-sy.net, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[11] Documented civilian deaths from violence (iraqbodycount.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[12] Weapons and Markets (smallarmssurvey.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[13] Small Arms Survey Research Notes • Number 59 • September 2016 (smallarmssurvey.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[24] Trade Update 2016: Transfers and Transparency (smallarmssurvey.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[15] Border Wars II: An update on the arms industry profiting from Europe's refugee tragedy (tni.org, 19/12/2016)
[16] THE HUMAN COST OF UNCONTROLLED ARMS IN AFRICA, Cross-national research on seven African countries, OXFAM RESEARCH REPORTS MARCH 2017 (oxfam.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[17]  Who is supplying weapons to the warring sides in Syria? (bbc.com, 14/6/2013)
[18]  ARMING THE ENEMY IN AFGHANISTAN (newsweek.com, 18/5/2015)
[19] Iran Backs Taliban With Cash and Arms (wsj.com, 11/6/2015)
[20] EUROPEAN AND ISRAELI ARMS FUELLING SOUTH SUDAN CONFLICT: U.N. (newsweek.com, 21/10/2016)
[21] THE HUMAN COST OF UNCONTROLLED ARMS IN AFRICA, Cross-national research on seven African countries, OXFAM RESEARCH REPORTS MARCH 2017 (oxfam.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[22] Chinese weapons being supplied to both sides of Sudan-South Sudan conflict (worldtribune.com, 29/8/2016)
[23] North Korea sent arms and military trainers to Congo, U.N. report says (upi.com, 13/5/2016)
[24] How European, Chinese Weapons Fuel Conflict In Central African Republic (ibtimes.com, 21/1/2015)
[25] Israeli weapons aid potential genocides in Myanmar and Burundi (electronicintifada.net, 18/1/2016)
[26] Report of the Panel of Experts established pursuant to resolution 1874 (2009) (un.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[27] US Imposes New Sanctions on Eritrea’s Navy Over North Korea Links (voanews.com, 8/4/2017)
[28] THE HUMAN COST OF UNCONTROLLED ARMS IN AFRICA, Cross-national research on seven African countries, OXFAM RESEARCH REPORTS MARCH 2017 (oxfam.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[29] อยากรู้ไหม... เมืองไทยมีปืนถูกกฎหมายกี่กระบอก? (สำนักข่าวอิศรา, 8/12/2555)
[30] A look at Thailand's fervent gun culture (dw.com, 19/2/2016)
[31] ตำรวจเฮทั้งประเทศ! ปืนสวัสดิการมาแล้ว ‘ซิกซาวเออร์’ ลอตแรก 5 พันกระบอก (ไทยรัฐ, 25/7/2560)
[32] Trade Update 2016: Transfers and Transparency (smallarmssurvey.org, เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 8/7/2017)
[33] Transnational Crime and the Developing World (gfintegrity.org, 27/3/2017)
[34] Small Arms Light Weapons (SALW) Market Analysis By Type (Small Arms, Light Weapons), By Application (Military, Law Enforcement), By Region (North America, Europe, Asia Pacific, Rest of the World), And Segment Forecasts, 2014 - 2024 (grandviewresearch.com, January 2017)

อ่านเรื่องที่เกี่ยวข้อง
จับตา: ราคาปืน ‘อาก้า’ ในที่ต่าง ๆ ของโลก
เผยคนไทยขอมีปืนง่ายแค่จ่ายใต้โต๊ะ มท.ชี้ขึ้นทะเบียนแล้วกว่า 6 ล้านกระบอก (รวิวรรณ รักถิ่นกำเนิด, TCIJ, 5/11/2557)