บทความนำเสนอแนวคิดในการรับมือกับข้อมูลบิดเบือนในยุคดิจิทัล โดย Peter Cunliffe-Jones ผู้ก่อตั้ง Africa Check และ Guy Berger อดีตผู้อำนวยการ UNESCO ด้านเสรีภาพในการแสดงออกและการพัฒนาสื่อ เสนอการเปลี่ยนจากการ "ต่อต้านข่าวปลอม" สู่การสร้าง "ความสมบูรณ์ของข้อมูล" ที่มุ่งพัฒนาระบบนิเวศข้อมูลที่เข้มแข็งและยั่งยืน ผ่านบทเรียนและประสบการณ์จากนักตรวจสอบข้อเท็จจริงทั่วโลก | ภาพประกอบสร้างจากเทคโนโลยี AI โดย DALL·E
ความวิตกกังวลเกี่ยวกับการบิดเบือนข้อมูลและข้อมูลที่ผิดพลาดพุ่งสูงขึ้นทั่วโลกหลังปี 2016 ช่วงเวลานั้นดูเหมือนจะเป็นช่วงที่วิกฤต หลายประเทศประสบกับผลการเลือกตั้งที่ไม่คาดคิดหลังจากข่าวปลอมแพร่กระจายบนสื่อสังคมออนไลน์
เหตุการณ์เหล่านี้สร้างแรงบันดาลใจให้นักวิจัย Claire Wardle และ Hossein Derakhshan คิดคำศัพท์ใหม่สำหรับสิ่งที่กำลังเกิดขึ้น นั่นคือ "ความไร้ระเบียบของข้อมูล" (information disorder) ซึ่งสื่อถึงความผิดปกติในระบบข้อมูล ที่เกิดจากการแพร่กระจายของข้อมูลเท็จ เช่นเดียวกับที่ความผิดปกติทางการแพทย์ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของเรา
กลุ่มตรวจสอบข้อเท็จจริงมีมาก่อนเหตุการณ์ปี 2016 แต่หลังจากนั้น การต่อต้านการบิดเบือนข้อมูลและข้อมูลที่ผิดพลาดกลายเป็นเสียงเรียกร้องสำหรับนักตรวจสอบข้อเท็จจริงและกลุ่มประชาสังคมที่ตกใจกับสิ่งที่พวกเขาเห็น ข้อความเท็จที่แพร่กระจายทางออนไลน์อย่างรวดเร็ว ควบคู่ไปกับวาทกรรมทางการเมืองที่ส่งเสริมการอ้างที่เป็นเท็จผ่านสื่อกระแสหลัก
พวกเขาเชื่อว่าการตรวจสอบข้อเท็จจริงจะช่วยรักษาความผิดปกตินี้ได้ แต่มันไม่ง่ายอย่างที่คิด
ที่จริงแล้ว ผู้นำสื่อในแอฟริกาตระหนักตั้งแต่แรกว่าในหลายส่วนของโลก ปัญหาความไร้ระเบียบของข้อมูลไม่ได้จำกัดอยู่แค่การแพร่กระจายของข้อกล่าวอ้างที่เป็นเท็จ ในการประชุมเมื่อเดือน พ.ย. 2017 ที่สำนักงาน Africa Check ในโจฮันเนสเบิร์ก ผู้นำองค์กรสื่อและประชาสังคมจาก 12 ประเทศเห็นพ้องว่าพวกเขากำลังเห็นบางสิ่งที่มากกว่านั้น ข้อมูลเท็จเป็นเรื่องหนึ่ง แต่ในแอฟริกาและที่อื่นๆ ในโลกใต้ — และแม้แต่ในโลกเหนือระหว่างภัยพิบัติทางธรรมชาติ เหตุการณ์ด้านความมั่นคง และวิกฤตสุขภาพโควิด-19 — มันถูกผสมผสานกับการขาดการเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้อง ควบคู่ไปกับแนวโน้มของมนุษย์ที่จะใช้เหตุผลตามแรงจูงใจและขาดการคิดเชิงวิพากษ์
การต่อสู้กับ "การบิดเบือนข้อมูลและข้อมูลที่ผิดพลาด" เพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ
ไม่นานนัก กรอบแนวคิดเรื่อง "การต่อสู้กับความไร้ระเบียบของข้อมูล" ถูกปฏิเสธโดยฝ่ายตรงข้ามว่าเป็นความพยายามที่ผิดพลาด พวกเขาสนับสนุนตลาดข้อมูลที่ปัจเจกบุคคลต้องดูแลตัวเอง รัฐบาลเผด็จการก็ใช้ "ความไร้ระเบียบของข้อมูล" เป็นสิ่งตรงข้ามกับการแสวงหา "ระเบียบข้อมูล" ของตนเอง ซึ่งหมายถึง "ความจริง" ที่กำหนดอย่างเป็นทางการและหน่วยงานที่รัฐสร้างขึ้นเพื่อกำหนดว่าข้อมูลใดเป็นที่ยอมรับได้ กล่าวอีกนัยหนึ่ง "ความไร้ระเบียบของข้อมูล" กำลังถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด
เพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยงเหล่านี้ สิ่งที่จำเป็นตอนนี้คือกรอบแนวคิดที่ครอบคลุมขอบเขตงานทั้งหมดของนักตรวจสอบข้อเท็จจริง — และแสดงให้เห็นว่าพวกเขากำลังต่อสู้เพื่ออะไร ไม่ใช่แค่สิ่งที่พวกเขาต่อต้าน — กรอบแนวคิดที่จะทนทานต่อการโจมตีได้มากขึ้น
จึงเกิดแนวคิดเรื่อง "ความสมบูรณ์ของข้อมูล" (information integrity) ขึ้นมาเมื่อไม่นานมานี้ คำนี้กำลังได้รับการสนับสนุนจากนักตรวจสอบข้อเท็จจริงบางคนและองค์กรระหว่างประเทศ เช่น UNDP และ G20
เครือข่าย Africa Facts — ก่อตั้งจากการประชุมที่โจฮันเนสเบิร์กในปี 2017 — เพิ่งให้คำมั่นที่จะต่อสู้เพื่อความสมบูรณ์ของข้อมูลโดยการมีส่วนร่วมกับ "ภาคประชาสังคม รัฐบาลที่ตอบสนอง แพลตฟอร์มเทคโนโลยี สถาบันระดับภูมิภาค ระดับโลกและพหุภาคี และชุมชน เพื่อสร้างสุขอนามัยด้านข้อมูล ความสมบูรณ์ และปลูกฝังความยืดหยุ่นด้านข้อมูล" นี่เป็นใจความสำคัญของแถลงการณ์ที่เผยแพร่หลังการประชุมสุดยอดประจำปีครั้งที่ 6 ของนักตรวจสอบข้อเท็จจริงแอฟริกา ซึ่งเราได้เข้าร่วมที่อักกรา กานา ในเดือน ต.ค. 2024 ปฏิญญาของพวกเขาเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการจัดการกับการบิดเบือนข้อมูลที่เกี่ยวกับเพศ ความหลากหลายทางภาษา ชุมชนที่เปราะบางและออฟไลน์ วิกฤตสภาพภูมิอากาศ ความไม่ไว้วางใจของสาธารณชนต่อสื่อ ความท้าทายด้านทรัพยากร และสภาพแวดล้อมที่มีความอ่อนไหวทางการเมือง ในฐานะพื้นที่ที่น่ากังวลเป็นพิเศษสำหรับนักตรวจสอบข้อเท็จจริงแอฟริกา
การบรรลุความสมบูรณ์ของข้อมูลแน่นอนว่าต้องอาศัยการตรวจสอบข้อเท็จจริง แต่แนวคิดนี้ยังชี้ให้เห็นถึงเงื่อนไขจำเป็นอื่นๆ ที่องค์กรตรวจสอบข้อเท็จจริงหลายแห่งก็ให้ความสำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง:
- การส่งเสริมการทำข่าวที่ถูกต้องและเป็นอิสระ
- การเปิดเผยข้อมูลและคลังข้อมูลของรัฐ (และภาคเอกชนตามความเหมาะสม)
- การเสริมสร้างความสามารถของผู้คนในการต่อต้านเนื้อหาขยะ และเสริมสร้างความเป็นผู้กระทำการของพวกเขาในฐานะผู้บริโภคและผู้ผลิตเนื้อหาที่มีวิจารณญาณ
ความสมบูรณ์ของข้อมูลไม่เพียงอธิบายเป้าหมายในเชิงบวก แต่การกำหนดกรอบนี้ยังสามารถช่วยต่อต้านการโจมตีที่ว่านักตรวจสอบข้อเท็จจริงเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งที่เรียกว่า "อุตสาหกรรมการเซ็นเซอร์" ความสมบูรณ์ของข้อมูลเน้นย้ำแนวคิดที่ว่าการตรวจสอบข้อเท็จจริงเป็นส่วนสำคัญของการใช้เสรีภาพในการแสดงออก
แนวคิดใหม่นี้สามารถเปลี่ยนการถกเถียงให้ห่างจากข้อโต้แย้งเกี่ยวกับแรงจูงใจของผู้เผยแพร่ความเท็จและความท้าทายในการพิสูจน์เจตนาที่จะทำให้เข้าใจผิด สิ่งนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งเมื่อจัดการกับเนื้อหาที่ผลิตโดย Generative AI ซึ่งมักจะไม่ถูกต้องบ่อยครั้ง ในหลายกรณี ผลลัพธ์อาจผิดพลาดอย่างสิ้นเชิงแต่ขาดเจตนาที่จะทำให้เข้าใจผิด
โมเดลร่มใหญ่ของความสมบูรณ์ของข้อมูลกำลังดำเนินการอยู่ในขณะนี้ องค์กรตรวจสอบข้อเท็จจริงได้มีส่วนร่วมในกิจกรรมต่างๆ ที่นอกเหนือจากการแก้ไขตำนานและความเท็จมาหลายปีแล้ว หลายองค์กรทำงานมานานเพื่อให้เกิดความหลากหลายของแหล่งข้อมูลที่เป็นที่รู้จักในด้านความถูกต้อง รวมถึงการมีส่วนร่วมในการริเริ่มด้านการรู้เท่าทันสื่อและข้อมูล เพื่อให้สาธารณชนรู้ที่จะหยุดคิดก่อนคลิก
ในยุโรป องค์กรตรวจสอบข้อเท็จจริงของสเปนอย่าง Maldita จัดประชุมกับกลุ่มการเมืองในรัฐสภาอย่างสม่ำเสมอเพื่อหารือเกี่ยวกับความท้าทายของการบิดเบือนข้อมูลและข้อมูลที่ผิดพลาด (ผลที่ได้คือ ผู้นำรัฐสภาของพรรคหนึ่งรายงานเมื่อเร็วๆ นี้ว่าพวกเขาต้องให้เจ้าหน้าที่ใส่เชิงอรรถสำหรับแหล่งที่มาของข้อกล่าวอ้างที่พวกเขาทำ) Africa Check ให้บริการที่รู้จักกันในชื่อ Info Finder ซึ่งทำหน้าที่เป็นศูนย์ช่วยเหลือด้านข้อมูลสำหรับสื่อที่มีทรัพยากรจำกัด ช่วยให้นักข่าวค้นหาข้อมูลที่ถูกต้องในหัวข้อสำคัญในประเทศต่างๆ ครึ่งโหล ในละตินอเมริกา องค์กรตรวจสอบข้อเท็จจริง Chequeado ทำงานในโรงเรียนเพื่อให้แน่ใจว่านักเรียนมีทักษะที่ดีที่สุดในการระบุแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ
ยังมีพื้นที่ให้ทำงานเพิ่มเติมได้อีกมาก และหน่วยงานตรวจสอบข้อเท็จจริงสามารถรับบทบาทต่างๆ ที่พวกเขาสามารถแสดงได้ภายใต้กรอบที่ส่งเสริมความสมบูรณ์ของข้อมูล นอกเหนือจากการหักล้างและการป้องกันล่วงหน้า พวกเขาสามารถชี้ให้เห็นการเซ็นเซอร์ที่แท้จริงและการขาดความโปร่งใส โดยเฉพาะเมื่อสาธารณชนควรเข้าถึงข้อมูลที่ไม่ได้รับ นักตรวจสอบข้อเท็จจริงสามารถสนับสนุนการมีอยู่และความโดดเด่นของการทำข่าวที่ถูกต้อง และพวกเขาสามารถช่วยให้สาธารณชนพัฒนาทักษะของตนเองในการนำทางภูมิทัศน์ที่ซับซ้อนมากขึ้นเรื่อยๆ.
|
เกี่ยวกับผู้เขียน Peter Cunliffe-Jones เป็นนักวิจัยรับเชิญที่มหาวิทยาลัย Westminster ในลอนดอนตั้งแต่ปี 2019 โดยทำการวิจัยเกี่ยวกับประเภท ปัจจัยขับเคลื่อน และผลกระทบของข้อมูลที่ผิดพลาด รวมถึงสถานะและผลกระทบของนโยบายที่มุ่งต่อต้านข้อมูลที่ผิดพลาด เขาเป็นผู้อำนวยการร่วมของหลักสูตรด้านเสรีภาพสื่อในสหราชอาณาจักรและแอฟริกา ซึ่งดำเนินการร่วมกับมูลนิธิ Chevening ของสหราชอาณาจักร มีประสบการณ์ด้านวารสารศาสตร์มาตั้งแต่ปี 1990 ในปี 2012 เขาได้คิดค้นและก่อตั้งองค์กรตรวจสอบข้อเท็จจริง Africa Check โดยร่วมมือกับภาควิชาวารสารศาสตร์ของมหาวิทยาลัย Witwatersrand ในแอฟริกาใต้ และบริหารองค์กรนี้จนถึงปี 2019 Guy Berger เป็นศาสตราจารย์กิตติคุณที่มหาวิทยาลัย Rhodes ในแอฟริกาใต้ นอกจากนี้ยังเป็นนักวิจัยที่ Research ICT Africa และเคยดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ UNESCO ด้านเสรีภาพในการแสดงออกและการพัฒนาสื่อ เขาเป็นผู้ดูแลการตีพิมพ์ของ UNESCO เรื่อง "Journalism, fake news and disinformation" ซึ่งปัจจุบันได้รับการแปลเป็น 33 ภาษา และเป็นผู้นำการวิจัยสำหรับสิ่งพิมพ์ G20 ปี 2024 เรื่อง "Mapping the Information Integrity Debate" และ "Possible Approaches to Information Integrity" |
www.facebook.com/tcijthai
ป้ายคำ
