รายงานพิเศษจากสื่อ Energy News Center ชี้ 'โรงไฟฟ้าพลังน้ำแม่มาว' อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ เป็น 1 ใน 25 โรงไฟฟ้าพลังน้ำขนาดเล็กของกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) ที่ควรได้รับการทบทวนอัตราค่าไฟฟ้า เพื่อให้เป็นโมเดลตัวอย่างในการส่งเสริมการใช้พลังงานสะอาดและสามารถพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในท้องถิ่นรอบโรงไฟฟ้าให้ดีขึ้นอย่างยั่งยืน

เมื่อช่วงเดือน มี.ค. 2568 Energy News Center รายงานว่านายนันทนิษฏ์ วงศ์วัฒนา รองอธิบดีกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) นำคณะสื่อมวลชนลงพื้นที่เยี่ยมชม โครงการไฟฟ้าพลังน้ำแม่มาว ของ พพ. ซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่ อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่  โดยโรงไฟฟ้าแห่งนี้ เป็น 1 ใน 25 โครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำขนาดเล็กของ พพ. ที่กระจายอยู่ในพื้นที่ต่างๆทั่วประเทศ ที่ถูกเลือกให้มีการศึกษาเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพ และเพิ่มกำลังการผลิตไฟฟ้าที่มาจากพลังงานแสงอาทิตย์บนทุ่นลอยน้ำ

สำหรับโครงการไฟฟ้าพลังน้ำแม่มาว สร้างขึ้นตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 5  ที่สมัยนั้น พพ.ยังเป็นสำนักงานพลังงานแห่งชาติ โดยเป็นการสร้างเขื่อนคอนกรีตสูง 73 เมตร ความยาวสันเขื่อน 164 เมตร และอ่างเก็บน้ำขนาดความจุ 20.6 ล้านลูกบาศก์เมตร  เพื่อผลิตกระแสไฟฟ้าขนาด 4.6 เมกะวัตต์  โดยส่งน้ำผ่านอุโมงค์น้ำยาว 1,146 เมตร สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าส่งเข้าระบบสายส่งจำหน่ายขนาด 22 กิโลโวลต์ของการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค 

โดยงบประมาณการลงทุนก่อสร้างโครงการ ประมาณ 359 ล้านบาท แต่นับตั้งแต่เริ่มจ่ายไฟฟ้าเข้าสู่ระบบ มาตั้งแต่ วันที่ 24 สิงหาคม 2531  จนถึง 28 กุมภาพันธ์ 2568 หรือ เกือบ 37 ปี มีไฟฟ้าที่จำหน่ายไปรวม 229 ล้านกิโลวัตต์ ที่อัตราค่าไฟฟ้าตามสัญญา 1.09 บาทต่อหน่วย คิดเป็นรายได้รวมประมาณ 250 ล้านบาท ซึ่งหากมองเฉพาะตัวโครงการจะเห็นว่ายังไม่สามารถได้รับผลตอบแทนที่คุ้มกับการลงทุน 

อย่างไรก็ตามในแง่ประโยชน์ของโครงการโดยภาพรวมนั้น นายนันทนิษฏ์ วงศ์วัฒนา รองอธิบดีกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) กล่าวว่า โครงการไฟฟ้าพลังน้ำแม่มาว นั้นเป็นพลังงานไฟฟ้าที่สะอาด ช่วยลดการพึ่งพาพลังงานจากเชื้อเพลิงฟอสซิล ทำให้เกิดการรักษาสิ่งแวดล้อมและลดมลพิษ โดยไฟฟ้าที่ผลิตได้จากโครงการนั้นทดแทนการนำเข้าน้ำมันดีเซลได้ปีละ 2.75 ล้านลิตร ทำให้ประหยัดเงินตราต่างประเทศได้ปีละ  19.5 ล้านบาท และมีส่วนช่วยพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของชุมชนในพื้นที่โดยรอบที่ได้ใช้น้ำจากการผลิตไฟฟ้าเพื่อประโยชน์ด้านเกษตรกรรมที่มีการสร้างระบบชลประทานรองรับด้วย 

ปัจจุบัน โครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำแม่มาว นั้นใช้เจ้าหน้าที่ดูแล 12 คน และอยู่ระหว่างการศึกษาความเป็นไปได้เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพของอุปกรณ์ในโรงไฟฟ้าและความเป็นไปได้ที่จะติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์บนทุ่นลอยน้ำ ในอ่างเก็บน้ำ กำลังการผลิต 3 เมกะวัตต์ ที่จะต้องใช้งบประมาณ อีก 150 ล้านบาท 

นอกจากนี้ ยังอยู่ระหว่างการหารือกับสำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน เพื่อปรับปรุงอัตราค่าไฟฟ้าให้สามารถมีเงินที่นำมาใช้เพื่อการพัฒนาชุมชนในบริเวณรอบโรงไฟฟ้าได้อย่างเหมาะสม 

Energy News Center ซึ่งลงพื้นที่เยี่ยมชมโครงการไฟฟ้าพลังน้ำแม่มาวพร้อมกับคณะผู้บริหารจากกระทรวงพลังงาน รายงานว่า  อัตราค่าไฟฟ้าของโครงการที่ขายเข้าระบบตามสัญญาซื้อขายไฟฟ้า ที่ อัตรา 1.09 บาทต่อหน่วย ในขณะที่ครัวเรือนในชุมชนรอบโรงไฟฟ้าทั้ง 4 ตำบลคือตำบลม่อนปิ่น ตำบลสันทราย ตำบลเวียงและตำบลแม่สูน ยังใช้ไฟฟ้าในอัตราราคาปกติเท่ากันกับคนในกรุงเทพและจังหวัดอื่นๆ ที่อัตราเฉลี่ย 4.15 บาทต่อหน่วย จึงไม่ได้รู้สึกว่าได้รับประโยชน์จากโครงการในแง่ของค่าไฟฟ้า หรือเงินที่ถูกบวกเพิ่มในค่าไฟฟ้าเพื่อมาใช้ในการพัฒนาชุมชน โดยได้รับประโยชน์เพียงเรื่องน้ำในการเกษตรกรรมเท่านั้น 

จึงเป็นเรื่องที่ฝ่ายผู้กำหนดนโยบายควรพิจารณาหามาตรการดูแลชุมชนรอบโรงไฟฟ้าหรือปรับปรุงทบทวนอัตราค่าไฟฟ้าที่ต่ำเกินไป เพื่อให้โครงการโรงไฟฟ้าพลังน้ำขนาดเล็กของ พพ. ที่มีอยู่ในพื้นที่ สามารถดูแลตัวเองและส่งเสริมพัฒนาคุณภาพชีวิตของชุมชนในพื้นที่ ด้านต่างๆได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีความยั่งยืนได้  โดยไม่เป็นภาระด้านงบประมาณจากภาครัฐอีก