CENOTE (2019 — 75 minutes)
: Kaori Oda
—

เสียงกระซิบบอกกับเราว่า เราอยู่ที่นี่ เรายังอยู่ที่นี่
เสียงกระซิบถามกับเราว่า เธอคือใคร

...

เธอคือใคร

Cenote (dz'onot) แปลว่า ถ้ำที่มีน้ำ สถานที่ที่มีน้ำใต้ดิน
Cenote เป็นบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ของชาวมายา ในพื้นที่ของคาบสมุทรยูกาตัน ประเทศเม็กซิโก

เมื่อฝนตกลงมาบนพื้นดินอย่างต่อเนื่องยาวนานผ่านกาลเวลานับพัน ๆ ปี ผืนดินก็พังลง และเมื่อหลังคาถ้ำพังทลาย และเมื่อหลุมทรุดยุบลงไป น้ำจากทุกทั่วสารทิศ ทั้งบนฟ้า และใต้ดิน ฝน ทะเล น้ำใต้โพรงต้นไม้ ก็ไหลเข้าสู่บ่อ บ่อน้ำก็ผุดขึ้น และเมื่อผู้คนดื่มกิน ใช้ชีวิต สักการะ บูชายัญ ประกอบพิธีกรรม ความศักดิ์สิทธิ์ก็ผุดขึ้น

เขาบอกว่า cenote บางแห่ง เกิดจากการตกของอุกกาบาต อุกกาบาตทำให้เกิดหุบอุกกาบาตชิกชูลุบ (Chicxulub) ฝังอยู่ใต้คาบสมุทรยูกาตัน

Cenote มีอายุนับล้านปี สิบล้านปี

...

เราอยู่ที่นี่ เรายังอยู่ที่นี่

Cenote บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ที่เป็นพื้นที่ เป็นเสมือนประตู ทางผ่าน ทางเชื่อม ทางที่พาพวกเรา มนุษย์ที่มีรูปร่าง และวิญญาณที่ไร้รูปร่าง ให้เชื่อมต่อกัน เปลี่ยนผ่านกัน สัมผัสกัน โดยไร้รูปร่างของกาลเวลา ที่บ่อน้ำแห่งนี้ กาลเวลาแห่งอดีต ปัจจุบัน หรือจะอนาคต ไหลวนถ่ายเทรวมกันในมวลน้ำ

ที่ด้านบนพ้นเหนือน้ำ คือพื้นที่ของโลกมนุษย์
ที่ด้านล่างใต้มวลน้ำ คือพื้นที่ของโลกวิญญาณ

กล้องของ Kaori Oda ทำสิ่งนั้น พาพวกเราแหวกว่าย ด่ำดิ่ง และจมลงไปในบ่อน้ำ cenote จมลงไปในอดีต ในความทรงจำของชาวมายา

เหมือนกับที่เราได้ยินเสียงขณะทึ่สำรวจลงไปในบ่อน้ำ เสียงแว่ว ๆ เหมือนมาจากที่ไกล ๆ ที่เล่าขานถึงตำนานและความเชื่อของชาวมายา เสียงแห่งชีวิต ที่เล่าถึงความทรงจำในชีวิตประจำวัน เด็ก ๆ ที่ลงเล่นน้ำ หรือวิ่งเล่นอยู่รอบ ๆ บ่อน้ำ ผู้ใหญ่ที่เติบโตขึ้นและผูกพันอยู่กับบ่อน้ำ เสียงสวดมนต์อ้อนวอน เสียงที่บอกเล่าถึงความประสงค์แก่บ่อน้ำ และเสียงที่กระซิบบอกจากความตาย มีผู้คนที่ลงมาที่นี่ แล้วไม่เคยลอยกลับขึ้นไป จะว่าเขาจากไปแล้ว หรือจะว่าเขายังอยู่ที่นี่

เกิด — ตาย / จำ — ลืมเลือน
Cenote จึงเป็นบ่อน้ำที่ให้กำเนิดชีวิต ทั้งในฐานะชำระล้าง ชะโลมจิตใจ ดื่มกิน และในฐานะบ่อแห่งความตาย การบูชายัญเพื่อการสานต่อวัฏจักรแห่งชีวิต กระดูกมากมาย ทั้งสัตว์ที่สูญพันธุ์ และผู้คนที่ถูกลืม ยังคงจมทับถมกันอยู่ใต้ก้นบ่อ และใช้ชีวิตในรูปร่างของวิญญาณที่บ่อแห่งนี้ cenote

Kaori Oda ฉายภาพ Cenote
ให้เราไม่ได้อยู่ในฐานะแค่ผู้รับชม
แต่คือผู้เข้าร่วมประกอบพิธีกรรมที่สืบทอดมายาวนานของชาวมายา และผู้ร่วมรับความทรงจำจากเสียงของอดีตของชุมชนชาวมายาที่ส่งต่อกันมา ผ่าน documentary เรื่องนี้

‘เพราะว่ารุ่งอรุณนำมาซึ่งความสุข‘

#whatthedoc2025